We proberen je wat inzicht te geven in hoe zo’n contract er meestal uit ziet. Wil je zwaar gaan onderhandelen over je contract, dan is het zeker geen slecht idee om je te laten bijstaan door een advocaat of jurist die in deze materie gespecialiseerd is. 

Voorwerp

Bij een artiestenovereenkomst verleen je als uitvoerende muzikant aan een platenfirma het exclusieve recht om geluidsopnames te maken (produceren) en deze te exploiteren. Deze exploitatie kan gebeuren door vastlegging en reproductie op fysieke drager (CD, vinyl), via digitale weg (download), of door publieke openbaarmaking (streaming, uitzending van de opname via radio). In ruil voor de verleende rechten ontvang je een vergoeding, meestal een percentage op de opbrengsten (een zgn. royalty).

Exclusiviteit

De overeenkomst zal meestal op exclusieve basis worden aangegaan. Dat wil zeggen dat je tijdens de duur van de samenwerking geen geluidsopnames mag maken voor derden (of zelfs voor jezelf). Op deze manier wil het label, dat investeringen doet om een artiest te lanceren, de kansen vergroten om winst te maken (of het verlies te minimaliseren).

De exclusiviteit is echter niet altijd absoluut: zo wordt vaak de mogelijkheid gelaten aan de artiest om, in overleg met de platenfirma, als zgn. sessiemuzikant mee te werken aan opnames van derden (daarom zie je op bepaalde platenhoezen wel eens staan ‘[Naam van de artiest] appears courtesy of [platenlabel]’). Andere overeenkomsten beperken dan weer de exclusiviteit tot de opnames die uitgebracht worden onder een bepaalde artiestennaam of bandnaam. In dat geval mag je als artiest dus samenwerkingen met verschillende andere artiesten aangaan, en dit naargelang het project. Tot slot beperken partijen soms zelfs bewust de exclusiviteit tot een één of meerdere opnames (een zgn. titelcontract) en kan de artiest vrij beschikken over hun andere opnames.

Territorium

Een artiestenovereenkomst wordt meestal voor de gehele wereld (of, zoals je heel vaak leest: het universum) getekend, zeker wanneer je in zee gaat met zgn. ‘majors’ die kantoren en distributiekanalen in alle belangrijke landen hebben. Maar zelfs een internationale aanwezigheid van je label is geen garantie op effectieve exploitatie/release van je opnames in alle landen. Integendeel: soms wordt een brede verspreiding zelfs beter gegarandeerd door een samenwerking met verschillende partners. Daarom wordt soms overeengekomen dat de artiest het recht behoudt een andere buitenlandse partner aan te duiden als een release uitblijft.

Duurtijd

De overeenkomst bepaalt hoe lang de samenwerking tussen jou en het label duurt. De minimumduur is de periode die nodig is om de opname te maken en commercieel uit te brengen. Deze periode wordt vaak gevolgd door bijkomende periodes waartoe de platenfirma kan beslissen, de zgn. optionele periodes. Tijdens elk van deze periodes zal de artiest gevraagd worden een bepaald aantal opnames aan te leveren.

De keuze om de samenwerking te verlengen met een (of meerdere) opties, zal altijd eerst toekomen aan de platenfirma. Ze heeft meestal ook een zgn. ‘first & last matching right’, waardoor je als artiest zelfs verplicht bent om gedurende een bepaalde periode aanbiedingen van andere labels (eventueel aan betere voorwaarden) aan jouw label voor te leggen. Jouw label kan dan beslissen om je dezelfde voorwaarden te bieden, waardoor je contract met het label in de praktijk verlengd wordt.

Daarom is het voor een artiest niet voordelig in te stemmen met teveel opties, toch niet wanneer de voorwaarden onveranderd blijven.

Overgedragen rechten

Binnen een artiestenovereenkomst is de platenfirma de producent (aangezien de firma alle financiële investeringen heeft gedaan) en dus houder van de rechten op de vervaardigde geluids- en beeldopnames. Deze overdracht geschiedt meestal voor de gehele beschermingsduur van het (naburig) recht op de opnames. Als eigenaar (masterowner) van de opnames zal de platenfirma ook eigenaar zijn van de fysieke dragers en veelal het artwork.

Door deze overdracht heeft de platenfirma het exclusieve recht :

• de opnames te reproduceren op een drager, al dan niet samen met andere opnames (compilaties) en deze reproducties te verdelen, verkopen en uit te lenen. In dit zgn. reproductierecht zit ook de aanbieding van de opnames als digitale download.

• de opnames openbaar te maken. Daarbij hoort ook het aanbieden van de opnames als stream en het uitzendrecht via alle media.

• de opnames te synchroniseren, dus jouw muziek te koppelen aan films, documentaires, commercials, televisieprogramma’s, videogames etc;

• om bewerkingen van de opnames te (laten) maken en die ook commercieel te exploiteren (bv. re-edits, remixes, samples etc.)

• het artwork, de naam en de beeltenis (foto’s, tekeningen, …) van de artiest te gebruiken ter promotie van de opnames

Aangezien de platenfirma producent is, krijgt ze ook 100% van de naburige rechten die moeten betaald worden voor publieke uitvoering (van de opnames) en privékopie. In België worden die rechten collectief geïnd en verdeeld door SIMIM.

Medezeggenschap van de artiest en artistieke vrijheid

Meer dan in andere platencontracten is de artistieke vrijheid wel eens een punt van discussie bij artiestencontracten. De platenfirma betaalt namelijk de kosten van de opnames, en dus bestaat de kans dat de firma een serieuze stempel wil drukken op het artistieke proces.

Volgende issues over beslissingsrecht en inspraak moeten bekeken worden, beter vooraf dan wanneer er een discussie optreedt:

• Keuze van de producer, remixer en de keuze van de regisseur van de video

• Besteding opnamebudget

• Keuze van tracklisting, single

• Greatest hits

• Keuze van artwork, recht van afbeelding en bv. merchandising

• Afgeleid gebruik van de opnames: re-edits, samples, gebruik van de opnames voor synchronisatie en corporate use (bv. commercials)

Opnamekost

De opnames worden gefinancierd en geproduceerd door de platenfirma, meestal tot een maximaal bedrag . Tracht in detail overeen te komen welke posten het opnamebudget omvat: studio, mixing, mastering spreken voor zich. Maar wat met de kosten van de creatie van het artwork, wat met video’s en ander audiovisueel materiaal? Wat met reeds gedane investeringen voor pre-productie, is er ruimte voor betaling van de groepsleden? Wat met onvoorziene kosten?

Soms staat de platenfirma je toe het budget deels zelf te besteden: maak dan op voorhand een duidelijke begroting en bestedingsplan op zodat je niet voor verrassingen komt te staan voor de opnames klaar zijn…

Releaseverplichting

In ruil voor de rechten die de platenfirma op de opnames krijgt, moet ze die muziek natuurlijk ook exploiteren. Dit engagement neemt vaak de vorm aan van een ‘releasecommitment’, met name de garantie vanwege de platenfirma dat de opnames minstens in bepaalde territoria commercieel zullen gereleased worden.

Indien het label de garantie niet waarmaakt zal de overeenkomst bepalen wat daarvan de gevolgen zijn (zie hierboven onder territorium).

Promo en marketing

Zonder de nodige promotie- en marketingondersteuning zal een release van een album een maat voor niets zijn. De beide partijen moeten dan ook voldoende tijd nemen om een duidelijk promotie- en marketingplan overeen te komen.

Naast de traditionele mediapromotie is de ondersteuning van de release door een live tour cruciaal. In het buitenland touren is echter duur en vaak verlieslatend. In sommige gevallen zal de platenfirma zich dan ook bereid verklaren om toursupport te betalen, naast de traditionele onkosten van promotie.

Andere posten die de release ondersteunen zijn de kosten voor aanmaak van visueel materiaal (clip, visuals, …) en de kosten voor aanmaak van remixes. Veelal zullen deze kosten worden gefinancierd door de platenfirma met de mogelijkheid tot recuperatie van (een deel van) deze kosten op het aandeel van de artiest (het zgn. recoupable maken van kosten: er wordt pas begonnen met het uitbetalen van royalty’s eens alle – of een deel van de – kosten zijn terugverdiend).

Royalty’s

In ruil voor de overgedragen rechten krijgt de artiest een royalty-vergoeding op de exploitatie van de opnames. Als artiest krijg je een aandeel van de opbrengst uit streaming, downloads of de fysieke verkoop. Het is ook gebruikelijk dat de basisroyalty stijgt wanneer een aantal verkopen werden gerealiseerd (zgn. sliding scale, bv. 12% op de eerste 10.000 exemplaren, 15% op 10.000 tot 15.000 exemplaren, etc.). De royalty rate zal ook verschillen naargelang het gaat om fysieke of digitale verkoop (in de vorm van streams).

Minstens zo belangrijk als de hoogte van het percentage is echter hoe dit percentage wordt berekend :

• sommige overeenkomsten bepalen dat vooraleer er royalty’s worden uitbetaald, eerst een aantal kosten moeten gerecupereerd worden (recoupment, zie hierboven)

• het percentage voor fysieke verkoop (cd’s, vinyl …) wordt vaak berekend op de netto-PPD: de prijs die door de kleinhandel aan de distributeur of platenfirma wordt betaald na aftrek van de verleende kortingen. Sommige overeenkomsten hanteren echter een andere afrekenbasis. Bekijk dus altijd goed welke basis er gehanteerd wordt.

• voor een aantal exploitatiewijzen (bv. inkomsten uit digitale exploitatie, inkomsten uit verkopen door derde partijen) zal de afrekening gebeuren op basis van de netto-inkomsten van de platenfirma, wat niet noodzakelijk hetzelfde is als de netto-PPD.

• Verder zal de platenfirma bijkomende aftrekken toepassen waardoor het percentage verlaagd wordt. Veel voorkomende aftrekken zijn een verlaagde royalty bij verkopen in het buitenland, verkopen in afwijkende formaten (singles, maxi, vinyl, …), verkopen in niet-standaard verpakkingen (bv. alles wat niet in een jewel case zit), verkopen aan mid- en/of budget price, zgn. club-verkopen, verkopen die ondersteund worden door een intensieve (en dus dure) reclamecampagne op radio/televisie/… etc.

Het is niet altijd gemakkelijk om tussen de bomen het bos te zien en te begrijpen welke aftrekken gerechtvaardigd zijn (een werkelijke kost vertegenwoordigen) en welke enkel dienen om de winst van het label te vergroten ten nadele van het aandeel van de artiest.

Vraag in geval van twijfel altijd meer uitleg over het waarom van een bepaalde aftrek en hoed je voor gecombineerde aftrekken die de uiteindelijke royalty tot peanuts herleiden.

Accounting

Het label zal je normaal gezien twee keer per jaar een statement bezorgen met daarop de inkomsten uit de exploitatie van de opnames tijdens het voorgaande semester. De statements moeten gedetailleerd zijn zodat kan nagegaan worden waar de inkomsten vandaan komen (territorium, welke tracks …).

De artiest moet het recht hebben de juistheid van de statement na te (laten) kijken. Zo’n zgn. auditclausule bepaalt wanneer het onderzoek kan worden gevraagd, hoe de procedure loopt en wie de kosten van het onderzoek draagt. Veelal zal de kost ten laste zijn van de platenfirma indien de audit fouten aan het licht brengt waardoor de artiest dus te weinig heeft gekregen.

Andere inkomsten

Door de dalende inkomsten uit de verkoop van “recorded music” eisen platenlabels meer en meer aandelen in inkomsten die traditioneel niet tot de activiteiten van de platenfirma’s behoren. Aangezien deze inkomsten meestal ook een investering van de artiest vragen, geeft dit wel eens aanleiding tot een spanningsveld en discussies. Enkele voorbeelden:

• Merchandising

• De koppeling van de artiest aan producten (branding / endorsement)

• Het recht op de live-captaties van de artiest

• Commercieel beheer van de social media van de artiest (website, facebookpagina, eigendom van de data)

• een aandeel in de publishing inkomsten

• Een commissie op inkomsten uit live-optredens

Garanties vanwege de artiest

De artiest verbindt zich ertoe de opnames op een professionele wijze uit te voeren en beschikbaar te zijn voor de promotionele activiteiten die de platenfirma organiseert (persdagen, interviews, radio promo…).

Verder moet de artiest garanderen dat de opnames geen inbreuk uitmaken op de rechten van anderen, bv. door het gebruik van niet-geclearde samples of opnames van artiesten die elders onder contract liggen, zonder dat daarvoor de toestemming werd gevraagd.

Leaving members

In geval een groep de overeenkomst ondertekent zal de platenfirma veelal het recht vragen de overeenkomst te beëindigen indien een zgn. key member beslist de groep te verlaten. Het label tracht soms ook een optie te bekomen om elk vertrekkend lid te tekenen. Het is verstandig dit soort engagement niet te vermengen met de artiestenovereenkomst.

Titelexclusiviteit

De platenfirma zal veelal titelexclusiviteit willen gedurende een bepaalde periode. Hierdoor mag je na de beëindiging van de samenwerking gedurende een aantal jaar de opgenomen nummers niet opnieuw opnemen of uitbrengen bij een ander label. Dit wordt ook wel eens de re-recording clause genoemd.

Beëindiging

De overeenkomst voorziet best een aantal scenario’s die aanleiding kunnen geven tot een beëindiging van de samenwerking. Zo laat je best in het contract zetten wat er gebeurt wanneer de platenfirma failliet gaat of er om een andere reden mee stopt. Of: wat gebeurt er als één van beide partijen haar verplichtingen niet nakomt? Laat zeker ook duidelijk in het contract opnemen wat er in die gevallen gebeurt met de rechten op de opnames: wat mag jij al dan niet met de opnames gaan doen?