Telkens als iemand jouw muziek wil gebruiken, moet je daar toelating voor geven en kan je een auteursrechtelijke vergoeding voor vragen. Dat is ook het geval als iemand jouw muziek wil koppelen aan bewegende beelden. Dit noemen we synchronisatie of kortweg sync. Synchronisatie wordt gezien als een steeds aan belang winnende bron van inkomsten en als manier om een breder publiek te bereiken. Maar hoe gaat het in zijn werk? 

Sync, syncro, synchronisatie

Wat is synchronisatie nu precies? De term dateert uit de eerste dagen van de film, toen muziek door muzikanten “in sync” met de bewegende beelden werd gespeeld. Door de band genomen is er sprake van sync wanneer bestaande of reeds uitgebracht muziek aan beelden gekoppeld wordt. Hiervoor is altijd geschreven toestemming nodig. Omdat dit in de praktijk niet eenvoudig is en aardig wat geld kan kosten, bestaan er ook alternatieven voor sync. In de volgende gevallen wordt er wel muziek gekoppeld aan beelden, maar is toch geen sprake van sync:

• Bespoke music of muziek speciaal op maat geschreven voor een serie, film of game. Hier wordt een auteur/componist aangesproken door het productiehuis om muziek te componeren bij scènes in een serie of film. Meestal wordt de componist betrokken in een later stadium van de mix als de beelden reeds opgenomen zijn en de productie reeds in een eerste mix wat referentiemuziek bij de beelden heeft gezet. De componist gaat dan aan de slag en schrijft een nieuwe score bij de beelden. Voor deze opdracht ontvangt de componist dan ook een vergoeding. 

• Library muziek, ook wel stock- of productiemuziek genoemd. Hier gaat het om grote databanken met muziek en soundscapes die doorgaans niet uitgebracht zijn. Deze songs zijn gemaakt door anonieme componisten. Er is dus geen link met een band of artiest.  In deze databanken kan een producent dan op zoek gaan naar het muziekje dat past bij een scène. Hoewel hiervoor dan een vergoeding wordt toegekend, die theoretisch gezien een sync fee is, is dit niet waarover we het zullen hebben als we het over sync hebben. In de praktijk kunnen deze library songs ook voor een veel lagere prijs aangekocht en gebruikt worden.

Het mag duidelijk zijn dat het gebruik van een nummer in een reclame, serie, film of videogame een sync is. Maar in de praktijk wordt de term “beeld” veel ruimer gezien dan enkel visuele beelden. Het gebruik ervan in een radiospot is ook een sync. Of wanneer er muziek te horen is in een installatie van moderne kunst, ook dat zullen we beschouwen als een sync. Je kan dus spreken van sync als muziek gekoppeld wordt aan een ander medium.

Is dan elk gebruik van muziek een sync? Natuurlijk niet, belangrijk is dat de muziek gekoppeld is aan dat “beeld”. Zo zal een dj die een nummer speelt op de achtergrond van een modeshow geen sync zijn, maar een onderdeel van zijn performance. Wordt deze modeshow opgenomen en uitgezonden op het Youtube kanaal van een modeblad, dan zal dit gebruik wel beschouwd worden als een sync. 

Mocht je een aflevering van je favoriete televisieserie beluisteren met je ogen dicht, dan zou je merken dat zo’n aflevering boordevol muziek zit. Soms heel goed verborgen op de achtergrond, soms sfeerscheppend en soms in een hoofdrol. Telkens bestaande muziek gebruikt wordt, is daar een licentie voor nodig. De grote uitzondering op die regel is de blanket license. Daarnaast heb je ook nog songs die in het publieke domein zitten. In beide gevallen is er wel sprake van sync, maar heb je geen toestemming nodig om muziek te koppelen aan beelden.

Sync Twice!

Als een bestaand nummer wordt gebruikt in combinatie met beeld, zijn er telkens twee gelijklopende pakketten rechten in het spel waarvoor een licentie nodig is. Aan de ene kant heb je de auteursrechten of publishing rights die naar de auteurs en componisten van de track gaan. Aan de andere kant heb je de de naburige rechten op de opname  of master rights, die gelden voor het gebruik van een bepaalde opname. Naburige rechten gaan dan zowel naar de producent (vaak een platenlabel) als naar de uitvoerende muzikanten. Als je bestaande muziek aan bewegende beelden wilt koppelen, heb je  daarom ook twee keer toestemming nodig. 

Voor een nummer als “Ain’t no sunshine” kan een productiehuis alle kanten op. Er kan gekozen worden voor de originele versie van Bill Withers, de reggaeversie van Ken Boothe, de versie van de jonge Michael Jackson of één van de honderd andere covers. In al deze gevallen zullen de publishingrechten moeten gecleared worden met de originele auteur of componist, in dit geval Bill Withers via zijn publisher Universal Music Publishing. Daarnaast zal het productiehuis ook toestemming nodig hebben van de producent, vaak een platenlabel, om de specifieke opname te gebruiken. 

Lukt het niet om de master rechten te clearen, maar heb je wel toestemming om de song te gebruiken? Dan kan je als productiehuis zelf een cover laten opnemen om zo de masterkant als het ware te ‘omzeilen’. Dat deden Adil El Arbi en Bilall Fallah bijvoorbeeld toen ze geen toestemming kregen om de originele master van Amy Winehouse’s “Back To Black” te gebruiken in hun film “Black”. In plaats van de versie van Amy Winehouse te gebruiken, lieten ze het nummer dan maar coveren door Oscar & The Wolf...

De beide kanten van de sync worden in de meeste gevallen gelijklopend gecleared, ook vaak in eenzelfde contract. Zeker als de uitvoerders en de auteurs of componisten dezelfde personen zijn, is dat maar al te logisch. Om zich ervan te verzekeren dat beide kanten gelijk worden vergoed zal er gebruik gemaakt worden van de zogenaamde “mfn” of “most favoured nation” clausule, of in het Nederlands de “meestbegunstigingsclausule”. Deze non-discriminatie bepaling komt voort uit de internationale handel en in het geval van sync verzekert dit zowel de master- als publishing ervan hetzelfde bedrag te ontvangen.   

Even verduidelijken met een voorbeeldje: een reclamebureau wil graag een nummer gebruiken voor een korte online campagne. Het label dat de rechten beheert, vraagt € 1000 mfn voor de master kant, de publisher die de uitgaverechten beheert, vraagt € 1500 mfn voor de publishing kant. Als het reclamebureau hiermee akkoord gaat, zal ze zowel aan het label € 1500 als aan de publisher € 1500 moeten betalen om het nummer te kunnen gebruiken.