Een eerste golf van de bevraging onderzocht de periode half maart - eind april. De enquête wordt regelmatig herhaald om evoluties te kunnen bekijken en te kunnen inspelen op eventuele nieuwe maatregelen. In dit artikel vatten we de belangrijkste bevindingen uit de eerste golf samen. We ontvingen in totaal 900 volledig ingevulde enquêtes. 

Hoewel we de belangrijke kanttekening moeten maken dat deze gegevens slechts een deel van de realiteit weergeven (er zijn uiteraard veel meer mensen en ondernemingen actief in onze sector dan zij die onze enquête invulden) vinden we deze cijfers veelzeggend:

• De muzikanten, dj’s, bands, ensembles… die aan de bevraging deelnamen, rapporteren een verlies van 4.100 opdrachten op anderhalve maand tijd. Dat zijn 4.100 concerten of dj-sets waar honderdduizenden fans normaal gezien een ticket voor hadden gekocht en die brood op de plank hadden moeten brengen voor onze artiesten. 
• De meeste organisatoren bewegen hemel en aarde om zoveel mogelijk shows te verplaatsen naar een latere datum. Uit de bevraging blijkt echter dat maar ⅓ van de geplande shows werd verplaatst naar een later moment. Een mogelijke verklaring voor dit lage cijfer is misschien dat er voor veel shows wel de wil is om te verplaatsen, maar dat er nog geen concrete datum werd gevonden in de nu al overvolle agenda’s. Bovendien hebben veel respondenten de bevraging in een vroeg stadium ingevuld; enkele van de belangrijkste boekingsagenten bevestigen dat dit percentage intussen gestegen is tot 80 à 90% verplaatste concerten.
• Al die opdrachten en concerten die geannuleerd worden hebben natuurlijk ook een gigantische impact op de situatie van artiestenmanagers en boekingsagenten, die hun inkomsten zien kelderen omdat zij een commissie ontvangen op de inkomsten van hun artiesten. De situatie is ook dramatisch bij de vele freelance geluids- en lichttechnici, tourmanagers, backliners, roadies etc.: zij rapporteren ook meer dan 5.000 opdrachten die verloren zijn gegaan, met een navenant verlies van inkomsten.

Uiteraard namen de Vlaamse en federale overheid heel wat maatregelen om ondernemingen en particulieren te helpen om het hoofd boven water te houden. Maar hoe toegankelijk zijn die maatregelen voor iedereen die actief is in de muzieksector? En kunnen ze de situatie voor onze respondenten enigszins draaglijk maken? De resultaten van de bevraging maken nog maar eens duidelijk wat eerder ook al bleek uit gegevens van State of the Arts, Amplo en vele anderen: de toestand is zonder uitzondering voor iedereen in onze sector erg hard, maar bepaalde kwetsbare profielen worden extra geraakt.

• Ondernemingen die moesten sluiten, konden een beroep doen op een eenmalige hinderpremie van 4.000 euro. Dat die maatregel maar een beperkte reikwijdte heeft, blijkt uit het feit dat amper 15% van de ondernemingen uit onze bevraging hiervoor in aanmerking komt. Heel veel ondernemingen (van zelfstandige artiesten over concertzalen en clubs tot boekings- en managementkantoren of PA-firma’s) lijden echter een gigantisch omzetverlies, ook als ze niet gedwongen gesloten zijn. Voor hen werd een eenmalige compensatiepremie van 3.000 euro in het leven geroepen door de Vlaamse overheid. ⅓ van de ondernemingen geeft aan hiervan gebruik te kunnen maken. Maar dit cijfer verbergt een andere realiteit, namelijk dat zelfstandigen in bijberoep wat deze maatregelen betreft grotendeels uit de boot vallen. Exact de helft van de zelfstandigen in hoofdberoep laat weten van de compensatiepremie gebruik te kunnen maken. Bij de zelfstandige bijberoepers  (voornamelijk muzikanten & dj’s en geluids- en lichttechniekers) zakt dit cijfer tot amper 11%. De voorwaarden om gebruik te kunnen maken van de compensatiepremie zijn duidelijk niet op maat van de bijberoepers geschreven. Als ze er al voor in aanmerking komen, krijgen velen van hen maar een premie van 1.500 euro, bv. omdat ze jaarlijks minder dan 14.000 euro belastbaar inkomen verdienen uit hij bijberoep. En laat net dat de realiteit zijn voor tal van bijberoepers in de muzieksector.
• Eenzelfde verhaal bij het overbruggingsrecht (zeg maar een soort variant op de werkloosheidsuitkering) voor zelfstandigen. 61% van de zelfstandigen hoofdberoep die onze enquête invulden, zegt hierop een beroep te kunnen doen; zij krijgen een maandelijkse tegemoetkoming tot ca. 1.600 euro (indien ze personen ten laste hebben). Ook zelfstandigen in bijberoep kunnen dat overbruggingsrecht krijgen. Het bedrag van de uitkering is even hoog als voor hoofdberoepers, op voorwaarde dat hun jaarlijks belastbaar inkomen hoger is dan ca. 14.000 euro. Is dat niet zo, dan vallen bijberoepers terug op een uitkering van 650 à 800 euro per maand, afhankelijk van hun gezinssituatie. Dat bedrag ligt sowieso al laag, maar onze bevraging toont nog een ander probleem: amper 3% van de bijberoepers geeft aan op dat overbruggingsrecht te kunnen terugvallen; geen enkele muzikant of dj binnen dit statuut kan hier volgens de resultaten een beroep op doen. Al deze gegevens bevestigen nog eens de erg moeilijke positie waarin zelfstandigen in bijberoep zich momenteel bevinden, 69% van hen zegt op geen enkele steunmaatregel te kunnen rekenen.
• De muzieksector drijft voor een groot stuk op freelance werknemers die werken met heel korte contracten (vaak maar voor 1 dag) via een sociaal bureau voor kunstenaars (SBK) of interimkantoor. Denk bv. aan de muzikant of dj die geboekt wordt in een club en de gage laat uitbetalen via Amplo, de freelance geluidstechnicus die voor een eendaags festival tewerk gesteld wordt via een interimkantoor, de roadie die voor bands of festivals aan de slag gaat etc. Die werknemers kunnen, als hun opdrachten geannuleerd worden, in principe terugvallen op een uitkering in het kader van de tijdelijke werkloosheid omwille van overmacht. Een belangrijke voorwaarde is dan wel dat er voor die opdrachten een arbeidsovereenkomst getekend was. En laat net dat een groot probleem zijn: in onze sector worden die contracten met het interimkantoor of SBK vaak pas de dag voor de opdracht getekend. De gegevens uit de bevraging liegen er niet om: voor 53% van de geannuleerde opdrachten was er géén getekend arbeidscontract. Amper 30% van alle respondenten die via SBK/interim werken kunnen terugvallen op een uitkering via tijdelijke werkloosheid. Aangezien sommige steunmaatregelen rechtstreeks gekoppeld zijn aan die tijdelijke werkloosheid (zoals de eenmalige tussenkomst in gas- en elektriciteitsfactuur), oogt het totaalplaatje nog grimmiger, met 46% van alle tijdelijke werknemers die op geen enkele steunmaatregel een beroep kunnen doen. 
• Wie als freelance werknemer in de bevraagde periode toch een vervangingsinkomen kreeg (het kan gaan over uitkering tijdelijke werkloosheid of een andere vorm van werkloosheidsuitkering, bv. in het kader van het kunstenaarsstatuut of reguliere werkloosheidsuitkering), kijkt aan tegen een aanzienlijke kloof met de normale inkomsten in die periode. Het gerapporteerde verschil met het normale loon in die periode is gemiddeld € 1.200 (nettoloon). Voor sommige muzikanten en dj’s loopt het verschil op tot zelfs 3.000 euro. Freelance technici, roadies, stagehands … rapporteren een verschil van gemiddeld 1.900 euro met het normale loon in die periode. Als blijkt dat er voor de respondenten gemiddeld € 1.300 aan kosten doorliep, dan hoeft het weinig betoog dat de situatie voor velen onder hen echt penibel is.

Alle gegevens uit de bevraging wijzen opnieuw in één richting: een heel groot deel van het muzikale ecosysteem wordt zwaar geraakt door de coronacrisis. Honderden vaste werknemers van ondernemingen in de sector (muziekclubs, PA-firma’s …) krijgen vandaag een uitkering in het kader van de tijdelijke werkloosheid. Meer dan 250 ondernemingen meldden in onze bevraging dat ze 440 personeelsleden op tijdelijke werkloosheid hebben moeten zetten. Voor die ondernemingen zijn de maatregelen rond tijdelijke werkloosheid een reddingsboei om personeel niet koudweg op straat te moeten zetten; het is dus cruciaal dat die boei blijft drijven.
In een aantal open vragen polsten we naar verwacht inkomstenverlies voor de komende maanden. Door het wegvallen van de festivalzomer melden heel wat muzikanten en dj’s verliezen die oplopen tot vele tienduizenden euro, bovenop de inkomsten uit auteursrechten die ze mislopen als ze niet live kunnen spelen. Toeleveranciers, zoals PA-firma’s, backliners etc. zien hun piekseizoen volledig geschrapt. Managers en boekingsagenten geven aan dubbele shifts te draaien om alle annuleringen en verplaatsingen administratief geregeld te krijgen, maar (extra) inkomsten verdienen ze daar niet mee. 

De batterij aan steunmaatregelen van de federale en de Vlaamse overheid moesten in de eerste plaats helpen om de grootste economische schokken van de lockdown op te vangen. En deze maatregelen blijven broodnodig. 61% van alle zelfstandigen in hoofdberoep die onze enquête invulden, zegt vandaag te steunen op het overbruggingsrecht om overeind te blijven. Als die maatregel eind mei wordt stopgezet, terwijl het omzetverlies de komende maanden doorloopt en nog groter wordt, dan zijn de gevolgen niet te overzien. Ondernemingen die personeelsleden op tijdelijke werkloosheid hebben geplaatst zullen mensen op straat moeten zetten als de overheid niet langer tussenkomt in bijkomende uitkeringen. 

De steunmaatregelen bieden ook niet voor iedereen een oplossing. Het was al langer bekend dat sommige doelgroepen in onze sector extra kwetsbaar zijn in deze crisisperiode, en dat blijkt opnieuw uit deze bevraging. Alle artiesten, (technische) crew en andere profielen die met korte contracten via interim/SBK werken hadden onvoldoende toegang tot de belangrijkste steunmaatregelen (zoals het vangnet van de tijdelijke werkloosheid, toegankelijk voor amper 30% van onze respondenten) en kijken ook nog eens tegen maanden zwaar inkomensverlies aan. Uit eerder onderzoek weten we dat hun financiële situatie sowieso al precair is; voor hen valt het ergste te vrezen als de maatregelen niet toegankelijker worden of niet verlengd worden. Daarom juichen we de beslissing toe die minister Muylle communiceerde op 8 mei: een versoepeling van de voorwaarden om toegang te krijgen tot de tijdelijke werkloosheidsuitkering, ook voor artiesten, techniekers etc. die nog geen arbeidscontract hadden afgesloten met hun SBK of interimkantoor. Op die manier komen hun geannuleerde opdrachten tot 31 augustus toch in aanmerking voor die bijzonder belangrijke vorm van steun. 

Voor de vele zelfstandigen in bijberoep blijft de situatie eveneens erg moeilijk: zo goed als geen toegang tot het overbruggingsrecht, 69% van de respondenten in deze doelgroep zegt bovendien op geen enkele maatregel te kunnen terugvallen. Het gaat hier vaak over startende ondernemers in de sector (of ze nu artistiek of niet-artistiek bezig zijn) die niet genoeg inkomsten verzamelen om voor het volwaardige overbruggingsrecht of compensatiepremie in aanmerking te komen; tegelijk volstaan hun inkomsten uit hoofdberoep meestal ook niet om alle kosten te blijven dragen of komen ze ook in dat hoofdberoep in moeilijke financiële situaties terecht door de crisis. Voor deze erg kwetsbare profielen is blijvende aandacht nodig aangezien het nog vele maanden zal duren vooraleer er terug sprake kan zijn van substantiële inkomsten. 

Signaal naar beleid

Het overleg dat VI.BE met de livesector heeft, maakte eerder al duidelijk dat zolang individuele social distancing als preventiemaatregel tegen verspreiding van het COVID-19 virus van kracht is, liveconcerten en muziekfestivals met publiek in de regel niet op een veilige én economisch rendabele manier georganiseerd kunnen worden. 

Het is duidelijk dat een back to normal nog niet aan de orde is binnen de muziekwereld. Daarom gaf het overleg van de livesector eerder al volgend signaal na de beslissing om alle massa-evenementen tot en met eind augustus te annuleren: “Nu de festivalzomer, voor vele duizenden in deze sector een erg belangrijke bron van inkomsten, deels is geschrapt, wordt het eens zo duidelijk dat zeker de maatregelen rond tijdelijke werkloosheid voor werknemers en overbruggingsrecht voor zelfstandigen tot het einde van dit jaar verlengd zullen moeten worden. 
De livesector (van clubs, culturele centra tot festivals; van managers tot bookers) vraagt ook verhoogde aandacht voor de kwetsbare profielen van werknemers met dagcontracten via interim (die vaak nog geen arbeidsovereenkomst hadden afgesloten op het moment van annulatie) en zelfstandigen in bijberoep die niet voldoen aan de huidige voorwaarden voor steunmaatregelen. Enkel zo vermijdt het beleid op korte termijn een enorm economisch en maatschappelijk slagveld en kan de sector deze klap te boven komen.”

Een duidelijk signaal dat VI.BE samen met andere organisaties uit het MuziekOverleg ook aankaartte bij Minister Muylle. Bij het kabinet Cultuur werd eveneens gepleit om bij de bevoegde federale collega’s aan te dringen op  een verlenging van de bestaande maatregelen en extra aandacht voor niet beschermde profielen. Dit blijft ook een belangrijk aandachtspunt, ook nu bepaalde maatregelen versoepeld of verlengd werden. Ondertussen wordt met het Kabinet Jambon en verschillende cultuurorganisaties gewerkt aan een stappenplan om waar het kan culturele activiteiten op kleine schaal mogelijk te maken.

VI.BE is ook lid van internationale netwerken zoals EMEE (The European Music Exporters Exchange network) en EJN (Europe Jazz Network). Vanuit die netwerken stuurden meer dan 60 koepelorganisaties een statement met concrete aanbevelingen aan het adres van de Europese commissie.
 
Daarnaast blijven we via hen ook op de hoogte van steunmaatregelen die andere EU-landen voor de muziek- en cultuursector uitrollen. Info die zowel het beleid als de cultuursector kan inspireren om op het juiste moment de juiste kaarten te trekken. 

Ondertussen blijven we op diverse fronten actief om samen met alle betrokken spelers de schade voor de muzieksector zoveel mogelijk te beperken. In het kader daarvan plannen we binnenkort ook een tweede sectorbevraging.