Het nachtleven speelt een belangrijke rol in het sociale leven van vele muziekliefhebbers en jongeren. Het biedt ruimte voor zelfexpressie, laagdrempelig contact, ontspanning en een creatieve uitlaatklep voor de dagelijkse routine. Daarnaast versterkt nightlife de sociale cohesie en draagt het bij aan een bloeiende lokale economie in steden en gemeenten. Hoewel het nachtleven heel wat positieve aspecten heeft, brengt het ook uitdagingen met zich mee.

Nood aan meer onderzoek

Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag (SGG): feiten en cijfers over het uitgaansleven in Vlaanderen is een onderzoek van het onderzoekscentrum Publieke Impact aan de Karel de Grote Hogeschool dat verder bouwt op Zij-Aan-Zij. Uit dat onderzoeksproject bleek al eerder dat bijna 1 op 3 vrouwen de bezorgdheid voor seksuele intimidatie als reden aangeeft om niet naar een evenement te gaan.

Onderzoek naar de omvang en aard van SGG tijdens het uitgaan in België is tot op heden relatief beperkt. Een belangrijke uitdaging die dit nieuwe rapport in kaart wil brengen, is het zogenaamde dark number: de kloof tussen officiële meldingen en anonieme rapportages in bevragingen. Daarnaast is het ook onduidelijk in welke setting deze incidenten plaatsvinden, hoe betrokkenen en omstaanders hier op reageren, of ze dit gedrag melden, en zo ja, aan wie. Tot slot werd er gevraagd of de bezoekers vertrouwd zijn met de uiteenlopende preventiemaatregelen die door vele organisatoren worden toegepast. Ook konden deelnemers aanduiden in welke mate bepaalde maatregelen hun veiligheidsgevoel vergroten.

Dit nieuwe onderzoek levert concrete cijfers op basis van een online survey bij 750 personen. De steekproef was representatief voor Vlaanderen op basis van geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en provincie en werd aangevuld met verschillende diepte-interviews met stakeholders zoals nightlifeprofessionals, evenementorganisatoren, lokale besturen, zorginstellingen en belangenorganisaties.

Onveiligheidsgevoel en ervaringen tijdens het uitgaan

Er leeft een onveiligheidsgevoel tijdens het uitgaan. 61% van de deelnemende vrouwen en 38% van de mannen gaf aan zich in het afgelopen jaar onveilig gevoeld te hebben tijdens het uitgaan in zowel discotheken/clubs en (dans)café’s als tijdens muziekfestivals, concerten, feesten en fuiven georganiseerd door jeugd-, sport-, studenten- of andere verenigingen. Als oorzaak hiervoor worden vooral andere mensen onder invloed, donkere omgevingen en – in iets mindere mate – drukte genoemd. Ook openbare ruimte (vrouwen: 79%; mannen: 54%) en het openbaar vervoer (vrouwen: 71%; mannen: 44%), rond en op weg van/naar uitgaansgelegenheden, zijn plaatsen waar feestvierders zich onveilig voelen.

66% van de respondenten maakte ooit SGG mee tijdens het uitgaan; 33% in het afgelopen jaar. Vrouwen lopen hierbij een veel hoger risico: 86% van de vrouwen en 46% van de mannen kregen er ooit mee te maken. In het afgelopen jaar was dat 44% van de vrouwen en 22% van de mannen. Het meest voorkomende is hands-off grensoverschrijdend gedrag. Dit kan verbaal en non-verbaal zijn, denk maar aan ongepaste opmerkingen, maar even goed ongemakkelijk lang staren, foto’s of video’s nemen zonder toestemming, obscene gebaren maken,… . 31% geeft aan hier in het afgelopen jaar mee geconfronteerd te zijn en 29% langer dan 12 maanden geleden. Hands-on grensoverschrijdend gedrag (zoals ongewenste aanraking) werd door 10% van de deelnemers in het afgelopen jaar ervaren en 31% maakte het langer geleden al eens mee.

Zorgwekkend is dat er in 65% van de aangehaalde gevallen mensen in de buurt waren, die zelden ingrepen. Slechts 6% van de omstaanders of getuigen heeft ooit een SGG-incident gemeld aan de politie of een andere instantie. Bij slachtoffers ligt het cijfer van meldingen nog lager (3%). De drie meest voorkomende redenen om hands-on en hands-off SGG niet te melden waren dat slachtoffers het incident niet ernstig genoeg vonden, niet overwogen om een melding te maken of dachten dat een melding toch niets zou veranderen.

Van copingstrategieën naar maatregelen

In de survey werd gevraagd naar welke voorzorgen die uitgaanders zelf nemen om hun veiligheidsgevoel te vergroten (copingstrategieën). Bijna 2 op 3 houden bijvoorbeeld hun drankje in de gaten om spiking te voorkomen. Een derde of meer zorgt ervoor dat ze nooit alleen uitgaan of vermijdt bepaalde plaatsen. Hiermee hopen ze risicovolle situaties te vermijden.

Nightlife organisatoren nemen al heel wat maatregelen en initiatieven om een veiligere uitgaansomgeving te creëren en dat merken bezoekers ook op. Bijna 60% van de deelnemers is vertrouwd met bewustwordings- en sensibiliseringscampagnes en ongeveer de helft herkent de infostanden of meldpunten ter plaatse en informatieve posters die verspreid worden. Meer dan 75% geeft aan dat vooral de aanwezigheid van een duidelijke zero tolerance aanpak, de aanwezigheid van security, de aanspreekbaarheid van sfeerbeheer, care teams en goed opgeleide (bar)medewerkers, de bereidheid van omstaanders om in te grijpen en goede verlichting een veiligere uitgaansomgeving creëren.

Conclusie 

Dit onderzoek bevestigt dat we de problematiek van SGG in het uitgaansleven ernstig moeten nemen. Vooral jongeren (18-29 jaar) zijn de meest getroffen leeftijdsgroep. Vrouwen hebben twee keer zo veel kans om SGG te ervaren, maar ook mannen worden hiermee geconfronteerd.

Omdat ze zich regelmatig onveilig voelen in de publieke ruimte, zien we dat bezoekers van het nachtleven uiteenlopende copingstrategieën gebruiken om het veiligheidsgevoel te vergroten. Ondanks de aanwezigheid van SGG wordt er slechts weinig melding gedaan bij de politie of andere instanties. Ook omstaanders grijpen vaak niet in.

Deze eerste resultaten bieden waardevolle nieuwe inzichten en vormen een basis voor beleidsmakers, lokale overheden en actoren binnen de nightlifesector. Samenwerking tussen lokale besturen, het nachtleven, zorginstellingen, onderzoekers, het onderwijs en het publiek is essentieel om doeltreffende preventie- en zorgmaatregelen uit te werken en nog meer in te zetten op sensibilisering. Met deze kennis kunnen zij gerichte, evidence-based preventie- en hulpverleningsinitiatieven ontwikkelen die bijdragen aan een veiliger, aangenamer en inclusiever uitgaansleven.

Meer weten? Lees ook onze longreads i.s.m. Charlotte Deprez over grensoverschrijdend gedrag in de muzieksector!