Streamingdiensten betalen artiesten nooit rechtstreeks uit voor het gebruik van hun muziek. De betaling verloopt via de distributeurs en/of de platenfirma’s die de opnames in eigendom hebben en online plaatsen. Die betalen dan vervolgens de artiesten uit volgens de afspraken in het platen- of distributiecontract. Spotify en co. steken alle inkomsten (advertenties, abonnementen) in één grote pot en verdelen het geld dan maandelijks over alle rechthebbenden (platenfirma’s, distributeurs, publishers ...) van alle tracks die in die maand per land gestreamd werden. Dat noemen we een pro-rata of pooled uitbetalingssysteem. Groot nadeel: een deel van het abonnementsgeld van luisteraars gaat dus ook naar artiesten die zij in die maand helemaal niet gestreamd hebben. En vooral de grote, wereldwijde sterren met miljoenen streams per maand varen wel bij dit systeem.

Enter het systeem van user-centric uitbetaling, een nieuwe manier van omgaan met inkomsten van streaming services en de verdeling ervan over de tracks die gestreamd worden. Bij dit systeem wordt er per gebruiker gekeken naar welke tracks zij of hij in een bepaalde periode heeft gestreamd. Het abonnementsgeld wordt dan enkel verdeeld over die tracks en dus niet over tracks van artiesten waar die abonnee niet naar heeft geluisterd. Voor velen is dit een meer transparante en faire manier om met streaminginkomsten om te gaan. Deezer experimenteerde een tijd geleden al met dit UCPS-systeem, maar zette het experiment ondertussen opnieuw stop. Het idee heeft ook heel wat tegenstanders, niet in het minst de (grote) labels die vrezen dat hun wereldsterren op deze manier minder zouden gaan verdienen. 

De eerste resultaten van een experiment dat SoundCloud in april 2021 begon wijzen inderdaad in die richting. SoundCloud heeft een unieke positie in de streamingmarkt: heel wat artiesten op het platform hebben een deal met een platenfirma, maar er zijn er ook heel wat die rechtstreeks hun muziek op SoundCloud zetten en het geld ook rechtstreeks van SoundCloud ontvangen. Daardoor kan SoundCloud het pro-rata model (voor artiesten met een label deal) en het user-centric model (voor de onafhankelijke artiesten) perfect naast elkaar laten lopen. 

MIDiA dook in de resultaten van het experiment en stelde een uitgebreid onderzoeksrapport op, dat je hieronder kan downloaden. Enkele van de belangrijkste bevindingen op een rijtje: 

• Van de 118.000 artiesten die in het experiment betrokken zijn, verdient 56% meer met het user-centric systeem dan met het klassieke systeem.
• In het fan-powered of user-centric model is niet het pure aantal streams belangrijk, wel het soort luisteraar dat een bepaalde artiest streamt. Superfans maken doorgaans maar 1,5% uit van het doelpubliek van een artiest, maar dragen wel voor 29% bij aan de inkomsten in het fan-powered syteem.
• Het fan-powered systeem werkt dan ook zeer goed voor meer kleinschalige niche-artiesten, met 100 tot 100.000 luisteraars of fans. Zij verdienen duidelijk meer dan in het klassieke pro-rata model.

Aangezien de overgrote meerderheid van artiesten geen wereldsterren zijn met miljoenen fans of volgers op streamingdiensten, zijn deze eerste resultaten dus goed nieuws. Maar er is ook een andere kant aan het verhaal: als 56% van de artiesten baat heeft bij een user-centric systeem, dan betekent dat ook dat 44% er niet beter van wordt of zelfs minder gaat verdienen. Dat lijkt het geval te zijn voor artiesten met een zeer uitgebreide fanbase van meer dan 100.000 luisteraars. Voor hen telt vooral hoeveel miljoen streams ze kunnen genereren per maand, en dan heb je vooral nood aan veel "random" luisteraars en niet per se aan dat klein percentage superfans dat veel bijdraagt aan jouw streaminginkomsten.

In een analyse van dit onderzoeksrapport door Music Business Worldwide wordt hier uitgebreid op ingegaan. Warner Music kondigde eerder aan dat ze het nieuwe fan-powered systeem willen gaan gebruiken voor al hun artiesten op SoundCloud. Maar die aankondiging doet de wenkbrauwen fronsen, aangezien een major platenfirma dus aan 44% van zijn artiesten zal moeten vertellen dat ze voortaan minder gaan verdienen. Bovendien is geen enkele andere major of geen enkele grote streamingdienst (Spotify, Apple Music etc.) momenteel geneigd om van het klassieke uitbetalingsmodel af te stappen. Het valt dan ook nog af te wachten wat de toekomst van deze fan-powered royaltystroom precies zal zijn.