AI als creatieve copiloot

Christopher Wieduwilt (The AI Musicpreneur) opende de crash course met een historische blik op de belangrijkste technologische evoluties in muziekproductie: van analoge opname apparatuur en de komst van multitrack-recording tot de introductie van het MIDI protocol, Digital Audio Workstations (DAW’s) en cloud sharing mogelijkheden. Volgens Wieduwilt bevinden we ons opnieuw op een technologisch kantelpunt, waarbij AI-tools in sneltempo deel worden van het standaard arsenaal van de moderne muziekmaker.

Christopher gelooft dat AI binnenkort geïntegreerd zal worden in DAW’s en zo in real-time kan meewerken aan het creatieve proces. Vandaag zien we technologie voornamelijk als productie-instrument, volgens hem wacht ons een toekomst met AI zowel als technisch assistent als creatieve co-piloot. 

De voordelen van AI in muziekproductie zijn duidelijk: razendsnelle production speed, efficiëntere workflow en nieuwe inspiratie via generatieve AI. Toch wees Wieduwilt ook op belangrijke aandachtspunten. Het juridische kader rond zowel de input als output van AI is nog onduidelijk, en ethische vragen over eigenaarschap en originaliteit blijven voorlopig in het midden. Tot slot is er ook nog heel wat onduidelijkheid over de eerlijke vergoeding van songwriters artiesten wiens werk (zonder toestemming of vergoeding) gebruikt werd in bij de training van AI-modellen of in de prompting ervan.

Ook researcher Brecht De Man ziet het potentieel van AI als assistent in het productieproces, vooral op vlak van mixing en mastering. Hij benadrukt dat AI muzikanten niet zal vervangen, maar moet ondersteunen.

Songwriter Jasper Erkens vergeleek de impact van AI op muziek met de komst van de fotocamera in de beeldende kunst. Die technologische innovatie bevrijdde schilders van het realisme en maakte de weg vrij voor stromingen als het surrealisme. Hij gelooft dat AI muzikanten op dezelfde manier kan bevrijden van technische limieten en er zo ruimte gecreëerd kan worden voor nieuwe ideeën en inspiratie.

Jasper toonde hoe hij zelf AI gebruikt in zijn creatieve proces. Zo gebruikt hij tools als Logic’s ingebouwde stem-splitter en SynthGPT om tekst te vertalen naar klank.

Christopher, Jasper en Brecht benadrukken elk op hun manier dat AI geen bedreiging hoeft te zijn, maar kansen biedt om ruimte te creëren voor creativiteit en de lat voor originaliteit hoger te leggen. De uitdaging ligt in het vinden van de juiste balans tussen menselijke expressie en digitale ondersteuning, binnen een helder juridisch en ethisch kader.

Tijdens het afsluitende panelgesprek ging Jan Pauly in gesprek met Jozefien Vanherpe, Jasper Erkens, Romain Simiand en Robbert Baruch over AI en de juridische en ethische uitdagingen. De discussie concentreerde zich op twee cruciale aspecten: de ‘input’-zijde (het trainen van AI-modellen) en de ‘output’-zijde (het genereren van nieuwe content met AI).

Input: wat met AI-modellen die trainen zonder toestemming?

Het juridisch kader rond AI en muziekcreatie is nog redelijk vaag. Jozefien Vanherpe is jurist met een specialisatie in intellectuele eigendom en AI. Zij opperde dat er voorlopig geen ja- of nee-antwoorden zouden komen omdat er nog tal van rechtszaken lopen binnen en buiten Europa. Een prangende vraag is of het trainen van AI neerkomt op 'reproductie' (kopiëren) van bestaande werken. De consensus onder juristen neigt naar 'ja', wat in principe toestemming van al die rechthebbenden vereist, maar er bestaat discussie rond de uitzondering van “text and data mining” (TDM), die vóór de opkomst van generatieve AI werd ingevoerd. 

Robbert Baruch van Universal Music Group (UMG) bevestigde dat UMG rechtszaken heeft aangespannen tegen Suno en Udio, die quasi alle beschikbare muziek gebruikten om hun modellen te trainen zonder de nodige licenties (zonder toestemming noch vergoeding) . Robbert benadrukte dat UMG van mening is dat het ongeoorloofd gebruik van repertoire zonder licentie “economisch ongezond, cultureel ongunstig en volstrekt onethisch is”. 

Output: is AI-muziek beschermd?

Wat betreft de output – het auteursrechtelijk beschermen van AI-generated werken – is de analyse volgens Jozefien Vanherpe iets eenvoudiger. Bescherming is mogelijk als er een "causaal verband" bestaat tussen de menselijke input en de uiteindelijke output, waarbij AI fungeert als een hulpmiddel ter versterking van menselijke creativiteit, AI-assisted dus. Als dit causale verband te zwak is, is er waarschijnlijk geen auteursrechtelijke bescherming. Vanaf 2 augustus 2025 zou de AI-Act vereisen dat het gebruik van AI bij nieuwe creaties gelabeld wordt om transparantie te bevorderen. Wat er dan met de vergoedingen gebeurt van de artiesten wiens werk wordt gebruikt, blijft wel nog een groot vraagteken.

Jasper Erkens benadrukte dat de evolutie van de technologie veel te snel gaat en we amper tijd hebben om erbij stil te staan. Hij pleit op dit moment voor regels die wat strenger zijn in het voordeel van artiesten, om ze dan later eventueel te versoepelen. Het gaat hem ook eerder om de erkenning, intellectuele eigendom en de bescherming van originele werken dan om de vergoedingen die eruit voort zouden komen (omdat het allicht over fracties van fracties zou gaan).

De rol van de (major) labels?

Eerder deze maand werd bekend gemaakt dat major labels in gesprek zijn met platformen zoals Suno en Udio om alsnog licenties af te sluiten. Jasper Erkens maakte de vergelijking met de onderhandelingen tussen de majors en streamingplatforms en vroeg zich af of labels zonder zijn expliciete toestemming kunnen beslissen over het gebruik of AI-training van zijn opnames. Jozefien Vanherpe verklaarde echter dat labels onder Belgisch recht niet eenzijdig kunnen beslissen over het gebruik van die opnames voor AI-training, aangezien dit een “toekomstige exploitatievorm” betreft waarvoor songwriters of uitvoerende artiesten aparte en expliciete toestemming moeten geven. 

Ook Robbert Baruch vergeleek de huidige situatie met eerdere technologische ontwikkelingen zoals radio en streaming, waarbij steeds op dezelfde manier sprake was van “marktverstoring”. Hij benadrukte de rol van labels in het redden van de muziekindustrie na de opkomst van illegale downloads en streaming en stelde dat Universal AI wil omarmen op een correcte manier. AI wordt dus in bijna elke fase van muziekproductie gebruikt, van ontdekking tot mastering. Er zouden al tientallen licentieovereenkomsten afgesloten zijn met AI-bedrijven en Universal-artiesten kunnen ook gebruik maken van ethische AI-tools. 

AI-detectie en de illusie van opt-out

Romain Simiand van Ircam Amplify presenteerde hun AI-detectie tool, die puur generatieve AI-muziek kan identificeren. Het is niet hun bedoeling om AI-geassisteerde muziek te herkennen. Deze tools zijn cruciaal om frauduleuze uploads op te sporen. Robbert Baruch voegde toe dat UMG samenwerkt met een bedrijf genaamd ProRata, dat een model bouwt om correlaties te herberekenen, wat kan helpen bij het herkennen van gebruikt materiaal.

De kern van het probleem is dat AI-modellen worden getraind op enorme hoeveelheden data, waaronder vaak ook auteursrechtelijk beschermde muziek. Daardoor is het voor artiesten en rechthebbenden moeilijk te achterhalen of hun specifieke werken zijn gebruikt. Romain Simiand gaf aan dat een technische ‘opt-out’ na ingestie in een AI-model feitelijk niets betekent, omdat het systeem dan volledig opnieuw getraind zou moeten worden, wat niet snel gaat gebeuren. Hij pleitte daarom voor een ‘opt-in’ systeem voor artiesten in plaats van een ‘opt-out’. Artiesten zouden dus expliciet moeten kunnen instemmen voor hun werk gebruikt wordt. 

Samen sterk tegen de AI-bedreigingen?

Het panel erkende de enorme uitdagingen. Er is behoefte aan transparantie in trainingsdata en aan eerlijke vergoedingsmechanismen voor rechthebbenden. Projecten die de eerlijke vergoeding moeten verzekeren, zullen waarschijnlijk drie jaar duren. Op de vraag of meer AI nodig is om de gevolgen van AI te beheersen, was de algemene consensus positief. Zo dacht Jozefien Vanherpe bijvoorbeeld dat AI nuttig kan zijn om vervelende taken zoals royaltydistributie en transparantierapportage minder tijdrovend te maken. AI bestrijden met AI dus! 

Olivier Maeterlinck van Sabam deed tenslotte een oproep tot samenwerking: “Het is heel belangrijk om samen te handelen als één muziekfamilie, of het nu de labels, de uitgevers, de artiesten, de auteurs/componisten, beheersvennootschappen of de managers zijn. Het hele ecosysteem wordt bedreigd door AI, dus moeten we er met z’n allen oplossingen voor vinden”.

Wat hebben we geleerd?

Het staat vast dat er heel wat uitdagingen gepaard gaan met het gebruik van AI bij het maken van muziek. Toch raden we aan om de nieuwe technologie te omarmen en er mee te experimenteren. Zie AI als een assistent in je songwriting en productieproces, zonder je creativiteit te verliezen. Onderscheid daarbij AI powered tools van generative A en durf ook vragen te stellen bij de tools door na te gaan of ze ethisch zijn of de nodige licenties hebben. 

Ben je zelf ook getriggerd door AI en krijg je zin om ermee aan de slag te gaan tijdens je songwriting of productieproces? Door in te tekenen op de nieuwsbrief van Christopher Wieduwilt, krijg je toegang tot een handig overzicht van AI-tools, prompts en strategieën. Hieronder vind je ook alvast een overzicht van tools die gecertificeerd zijn als Fairly Trained.