Deze tweede meting bestaat uit 2 delen: ruim 3.400 creatieve professionals namen deel aan een online bevraging, daarna volgden 4 focusgroepen en diepte-interviews waar 29 personen aan deelnamen. Naast muzikanten & componisten werden ook acteurs, podiumkunstenaars, architecten, beeldend kunstenaars, schrijvers/vertalers/... regisseurs, scenaristen en ontwerpers bevraagd.

We zetten enkele opmerkelijke resultaten op een rijtje en zoomen waar mogelijk in op de respondentengroep van muzikanten uit de 'lichte muziek' en de jazz (dus alle respondenten die hebben aangegeven dat ze geen klassieke muziek spelen).

Genderbalans

Qua genderbalans is de situatie, net als in 2016, niet goed: met uitzondering van de acteurs en podiumkunstenaars is het veld nog steeds overwegend mannelijk. In de groep van muzikanten & componisten tellen we zelfs 75% mannen en 25% vrouwen. En het wordt nog erger als we daaruit enkel de muzikanten lichte muziek en jazz filteren: dan is slechts 14% een vrouw. Hoe hoger de leeftijd, hoe minder vrouwen er ook aan de slag zijn in de creatieve sectoren. Dat wijst erop dat het voor vrouwen vaak moeilijker is om actief te blijven binnen de sector en dat ze vaker vroeg uitstromen door werkonzekerheid en moeilijkheden met het combineren van werk en gezin.

Projecthoppen, flexwerk en multiple job holding

De onderzoekers maken een onderscheid tussen 4 types van werk: de artistieke kernactiviteiten binnen de eigen discipline (bv. optreden voor muzikanten), activiteiten binnen de discipline maar die niet artistiek zijn (bv. muziekles geven, geluidstechniek voor een andere band), artistieke activiteiten buiten de eigen discipline (bv. muzikanten die ook acteren) en tot slot overige niet-artistieke of niet-creatieve professionele activiteiten (bv. een muzikant die een fulltime job als verzekeringsmakelaar heeft).

Voor zowat alle bevraagde groepen is multidisciplinair werken en de combinatie met een andere vaste job buiten de sector de dagelijkse realiteit. 32% van alle muzikanten combineert de activiteiten als artiest met een andere niet-artistiek gerelateerde job. Als we inzoomen op muzikanten in de lichte muziek en jazz, dan stijgt dat naar 41%. De meeste respondenten geven aan dat ze al die jobs vooral moeten combineren uit financiële noodzaak en/of om wat stabiliteit te creëren. Toch zijn er ook artiesten die aangeven dat een job zoals lesgeven een verrijking kan bieden. Maar heel vaak blijkt dat het moeilijk is om die multiple job holding vol te houden, omdat je heel flexibel moet kunnen zijn om bv. te kunnen gaan optreden, een week in de studio te zitten of te gaan touren. Daarom wordt er voor die jobs buiten de sector ook vaak gekozen voor deeltijdse of flexibele statuten, met vaak mindere werkomstandigheden of een lage(re) verloning tot gevolg. 

Artiesten verdienen een pak minder dan de gemiddelde Vlaming of Brusselaar

De mediaan van het netto jaarinkomen van de bevraagde kunstenaars (dus 50% zit boven dit cijfer, 50% eronder) ligt tussen de 16.600 en 26.000 euro. In het onderzoek werd gepeild naar inkomsten uit 2019, dus nog voor de sector op slot ging. Architecten verdienden het meest, podiumkunstenaars het minst. Voor elke discipline lag dat inkomen duidelijk lager dan voor de gemiddelde Vlaming of Brusselaar van hetzelfde opleidingsniveau (de respondentengroep van Loont Passie 2 was hoog opgeleid).

Muzikanten en componisten gaven aan in 2019 een mediaan netto jaarinkomen van € 20.000 verdiend te hebben. Bij klassieke muzikanten was dat € 21.500, bij muzikanten lichte muziek en jazz amper € 16.000. Ter vergelijking: het mediaan jaarinkomen van de Vlaming was in 2019 meer dan 27.000 euro.

Jazz- en lichte muziek artiesten halen het merendeel van hun inkomsten uit andere jobs buiten de sector (net geen 50%). 36% komt uit artistieke kernactiviteiten (optreden, songwriting, sessiewerk ...), 17% uit 'andere activiteiten als muzikant' (voornamelijk lesgeven). Nog opvallend: zo'n 30% van de muzikanten lichte muziek haalden een deel van hun inkomsten uit werkloosheid (kunstenaarsstatuut) of een leefloon. 14% verdiende ook geld in het zwart.

Het onderzoek legt (opnieuw) een aantal financieel kwetsbare groepen bloot. Vooral vrouwen, jongeren en opkomende artiesten hebben het erg moeilijk. Daarnaast zijn muzikanten die vooral werken met hele korte contracten via interimkantoren of SBK's kwetsbaar, naast muzikanten die geen inkomsten hebben uit andere jobs.

"Een hondenstiel, maar wel een mooie"

Muzikanten, en eigenlijk alle creatieve professionals, zijn zeer tevreden met de inhoud van hun job. Meer dan 93% van de muzikanten geeft aan de jobinhoud zeer interessant te vinden, dik 88% is zeer tevreden met het werk in zijn geheel en 87% vindt hun werk inhoudelijk uitdagend en interessant. Daartegenover staat een grote ontevredenheid met de werkomstandigheden (extrinsieke motivatie). 46,4% van de muzikanten is (zeer) ontevreden met de totale hoogte van het inkomen, meer dan 52% is (zeer) ontevreden met de werkzekerheid en 41% twijfelt heel erg aan de toekomstperspectieven als muzikant. Die tegenstelling maakt de situatie van muzikanten en andere creatieve professionals zo precair: ze doen hun job zo graag dat ze bereid zijn om er de belabberde arbeidsvoorwaarden bij te nemen.

Impact corona

Dat de coronacrisis een gigantische impact heeft (gehad), blijkt nog maar eens uit de focusgroepen en diepte-interviews die de onderzoekers deden. Vooral bij de podiumkunstenaars (acteurs, muzikanten ...) was de impact het grootst. 61% van de muzikanten en componisten kreeg steunmaatregelen, maar 55% geeft aan dat die steun onvoldoende was. Bij één op de drie daalde het inkomen met minstens de helft. Opnieuw waren vooral vrouwen, jonge beginnende artiesten en freelancers de dupe. Ook artiesten die geen inkomen hadden via een andere job, die geen werkloosheidsvergoeding (op basis van het kunstenaarsstatuut) kregen of die om een of andere reden niet in aanmerking kwamen voor steunmaatregelen hadden/hebben het bijzonder moeilijk.

Muzikanten blijken zich bovendien veel zorgen te maken over de toekomst. Bijna 60% uit de bezorgdheid dat opdrachtgevers overeenkomsten of opdrachten gaan intrekken. 47% vreest dat het publiek te terughoudend is om terug te komen. 40% maakt zich zorgen over de vraag of ze hun inkomsten van voor de crisis opnieuw zullen kunnen realiseren. En misschien nog het ergst van al: bijna 1/3 van de muzikanten vreest dat ze de sector zullen moeten verlaten om werkzekerheid te behouden. 

We sluiten af met 2 quotes van muzikanten uit het onderzoek die die impact heel tastbaar maken.

"Telkens voor niks (onbezoldigd) creëren en repeteren voor muziekprojecten die kort op de bal dan worden afgelast werkt heel zwaar door op gemoed en mentale gezondheid.  In mijn sector bestaat een zekere moedeloze gelatenheid bij de artiesten; kleinere ensembles vinden geen podia, bookers stoten op volle programma's voor de komende 2 jaar.  Misschien komt er een volgende coronagolf aan en worden alle verzette concerten verplaatst (incluis inkomensverlies)."

"Door COVID-19 ontstaat een wachtrij aan creatieve ideeën. Beginners kunnen door deze overvloed aan ideeën moeilijker de weg vinden naar een plaats binnen het artistieke landschap. Organisatoren zullen daarnaast eerder gevestigde waarden inboeken. De kans dat organisatoren budget vrijmaken om niet gevestigde waarden een kans te geven op een podium kan dalen omdat de organisator ook minder inkomsten heeft (door COVID-19 maatregelen wordt minder publiek toegelaten)."