De 21ste eeuw bracht een debat met zich mee over de representatie van sociale en culturele minderheden in een heteronormatieve populaire cultuur. Culturele representaties vormen immers een belangrijk middel in het emancipatieproces van minderheidsgroepen, waaronder holebi’s. Hoewel een uitbreiding van de holebirechten en meer holebivisibiliteit in de populaire cultuur vanaf de jaren ’80 van de vorige eeuw een eerste doorbraak betekenden in dit emancipatieproces, blijven de representaties van holebi’s in een heteronormatieve, populaire cultuur echter nog vaak gekenmerkt door stereotypen.

Ook in de populaire muziekcultuur blijft de representatie van seksuele diversiteit een probleem. Muziekvideo’s vormen een bron van plezier voor lichaam en geest door de combinatie van beelden en muziek, maar geven tegelijkertijd ook informatie over sociale en culturele normen in een heteronormatieve samenleving. Gezien de visuele aard en de populariteit van dit medium bij adolescenten, kunnen muziekvideo’s een belangrijke socioculturele rol spelen in het emancipatieproces van de holebigemeenschap. Zowel in de mainstream als in de alternatieve mainstream popcultuur – het circuit dat de brug vormt tussen underground en mainstream muziek en sterk inspeelt op hypes – domineren heteronormatieve representaties nog steeds. Hoewel sommige holebirepresentaties op het eerste gezicht subversief potentieel lijken te bevatten, wordt na nader onderzoek vaak duidelijk dat de afbeelding van seksuele diversiteit in vele gevallen nog steeds terugvalt op de stereotiepe representatie van cisgender holebi’s die geen bedreiging vormen voor de dominante heteronormatieve normen.

Deze masterproef wilt een niet-exhaustief overzicht te bieden van verschillende representatiestrategieën van holebi’s in de hedendaagse, populaire muziekcultuur met als doel het hegemonisch dan wel subversief potentieel van deze holebirepresentaties te onderzoeken. Vertrekkende vanuit genderstudies en queer theory, wordt er gefocust op het mainstream en het alternatieve mainstream popgenre, gezien deze twee circuits het massapubliek bereiken. Enerzijds zal er aandacht geschonken worden aan genderrepresentatiestrategieën met overwegend hegemonisch potentieel, zoals stereotypering, heteroflexibiliteit en anonimisering. Opvallend hierbij is de commercialisering van seksualiteit: mainstream popartiesten gebruiken biseksualiteit als een middel om zowel een heteroseksueel als een homoseksueel publiek aan te trekken. Representatiestrategieën als glamourisatie, sacralisering en vervreemding zorgen bovendien voor geïdealiseerde doch onrealistische holebirepresentaties, die voorbijgaan aan de sociale en politieke moeilijkheden waar holebi’s in realiteit mee te maken krijgen. Anderzijds komen er queer verzetsstrategieën aan bod, zoals ironische genderparodieën die ontstaan door gender bending, het doorbreken van heteronormatieve verwachtingspatronen door middel van queer plottwisten en een queer gaze, waarbij er uitgegaan wordt van een fluïde begrip van seksualiteit en gender. Representatiestrategieën met queer potentieel, zoals vogueing en camp, ontstaan vaak in een queer subcultuur gelinkt met een underground muziekgenre. Het alternatieve mainstream genre zorgt ervoor dat deze strategieën gehypet worden en bekend worden bij het grote publiek. Hoewel verzetsstrategieën de dominantie van heteronormativiteit trachten te ondermijnen, worden ze door hun opname in het mainstream en het alternatieve mainstream circuit vaak gecommercialiseerd, waardoor ze een belangrijk deel van hun kritisch potentieel verliezen. In andere gevallen wordt er een counterstrategie gebruikt om het queer potentieel van een representatie in te perken. Deze countering kan gebeuren in de beeldvorming door bijvoorbeeld de introductie van een stereotiep, heteronormatief personage of in de lyrics door het gebruik van mannelijke of vrouwelijke voornaamwoorden te vermijden en zo de tekst toegankelijk te maken voor zowel een hetero- als een homoseksueel publiek. Een belangrijke counterstrategie is het representeren van hypervrouwelijkheid: een uitvergroting van traditioneel vrouwelijke kenmerken. Hoewel deze hypervrouwelijkheid enerzijds begrepen kan worden als een ironische genderparodie om kritiek te leveren, is bekritisering niet altijd het doel: muziekvideo’s gaan immers uit van een commercieel opzet en willen een zo groot mogelijk publiek aantrekken.

Het mag duidelijk zijn dat het door de veelheid aan representatiestrategieën en contextuele elementen moeilijk is exact te benoemen in welke mate een holebirepresentatie bijdraagt tot dan wel verzet biedt tegen de dominantie van heteronormativiteit. Vaak bevat dezelfde muziekvideo immers zowel queer als heteronormatieve elementen. In het mainstream en het alternatieve mainstream circuit is het moeilijk – zo niet onmogelijk – om een muziekvideo ‘volledig queer’ te noemen, gezien de commerciële opzet van deze muziekvideo’s: ze willen een zo groot mogelijk publiek aanspreken. Zolang er etnisch-culturele en genderstereotypen in de populaire muziekcultuur aanwezig zijn, blijft het belangrijk om dit medium te onderzoeken, zeker wat betreft muziekvideo’s die niet enkel een culturele en entertainende, maar ook een commerciële functie hebben.