De afgelopen 12 maanden werden voornamelijk gekenmerkt door de covid pandemie, waardoor het leven zich voor een groot deel naar de digitale wereld verplaatste. Het live circuit werd volledig lamgelegd. Toch bracht thuiswerken voor sommigen ook positieve elementen met zich mee. Uit een wereldwijde studie over de impact van de pandemie op onafhankelijke artiesten van het Britse onderzoeksbureau MIDiA, dat trends en veranderingen in de muziekindustrie analyseert, blijkt dat 70% van de onafhankelijke artiesten tijdens de lockdown meer tijd besteedden aan het maken van muziek, waarbij velen daarnaast zelfs meer onafhankelijkheid kregen over hun eigen marketing en productie. 

De digitale overstap opende ook mogelijkheden betreft creatie en samenwerking zonder dezelfde beperkende dynamieken en uitdagingen die vooral vrouwelijke artiesten in de traditionele muziekindustrie ondervinden. Meer zelfs, in een persbericht van beheersvennootschap PRS for Music (VK) werd bekend gemaakt dat in het VK in 2020 het aantal vrouwen dat zich registreerde als professionele songwriters of componisten met 12.3% was gestegen.  

Maar de pandemie ging verder dan alleen deze digitale overstap. De BLM-beweging zette zowel de samenleving als de creatieve industrieën aan tot denken. Meer dan ooit werd duidelijk dat verandering op vlak van diversiteit en rechtvaardigheid in beleid en praktijk hoognodig was, wat een nieuwe stap voorwaarts betekende ten opzichte van de #metoo-beweging die startte in 2017. 

Een lange weg te gaan 

Toch was niet alles positief, dat bewijzen twee aanvullende interessante studies rond vrouwen in de muziekindustrie. In samenwerking met online muziekdistributeur TuneCore/Believe, publiceerde het Britse onderzoeksbureau MIDiA een tweede recentere studie over women creators, waarin hun uitdagingen, ervaringen, inspiratiebronnen en ambities in de muziekindustrie van vandaag worden onthuld. Het rapport, ‘Be the change: Women Making Music 2021’, bundelt de ervaringen en standpunten van 401 vrouwelijke creators van over de hele wereld, waaronder zowel artiesten als songwriters, producers en DJs. Velen van hen zijn onafhankelijke artiesten die bij het opstarten van een carrière in muziek op weinig steun van de traditionele infrastructuur van de muziekindustrie konden rekenen. 

Ondanks dat de uitdagingen en belemmeringen waarmee vrouwen in de muziekindustrie worden geconfronteerd steeds meer erkend worden dankzij het werk van een groeiend aantal netwerken zoals Women in Music, Sheisthemusic, SheSaidSo en The F list, blijven deze uitdagingen nog steeds aanwezig. Sterker nog: ze blijven onopgelost. 

Hoewel volgens de vrouwelijke creators vooruitgang is gemaakt op vlak van transparantie en conversatie, blijft echte, materiële verandering moeilijker vast te stellen. Uit de resultaten van de studie blijkt dat directe vormen van discriminatie, ondervertegenwoordiging, onbewuste vooroordelen en aantasting van vertrouwen voor deze doelgroep nog steeds in de muziekindustrie aanwezig zijn. Zo is 81% van de 401 geïnterviewde vrouwelijke creators van mening dat het voor vrouwelijke artiesten moeilijker is om erkenning te krijgen dan voor hun mannelijke collega’s. Volgens hen hebben de gendergerelateerde verwachtingen de erkenning en beloning in de muziekindustrie verstoord. 

Op basis van de aangegeven noden van de vrouwelijke creators, bundelt het rapport tot slot de prioriteiten om de muziekindustrie gastvrijer te maken voor vrouwen en zodat vrouwelijke creators beter vertegenwoordigd, erkend en beloond worden voor hun talent, vaardigheden en prestaties. Bijna tweederde van de geïnterviewden benoemde seksuele intimidatie en objectification als de belangrijkste uitdaging, waardoor dit veruit het meest genoemde probleem is. 

Om de vertegenwoordiging van vrouwelijke creators in de muziekindustrie te vergroten, willen vrouwen dat de veranderingen in diversiteit, beleid en cultuur zowel komen van binnen organisaties als van de grote leiders in de muziekindustrie. Daarnaast wil 38% van de vrouwelijke creators dat deze veranderingen binnen organisaties ondersteund wordt door wetgeving. Het meest praktische uitgangspunt voor verandering ziet MIDiA bij 34% van de geïnterviewden in vrouwvriendelijke resources en veilige werkplekken. 

Inclusion in the Recording Studio? 

Hoewel dus vele organisaties beloftes aangaan rond diversiteit en gelijkheid, beperkte de vooruitgang van BLM zich vooral tot woorden en resulteerde de beweging nog te weinig in daden. Zo stelde het ‘Annenberg Inclusion Initiative’ in hun jaarrapport “Inclusion in the Recording Studio?” over gender en etnische diversiteit in de Amerikaanse hitparades namelijk vast dat er zeker ‘voor vrouwen in muziek weinig te vieren valt als het gaat om echte veranderingen in de industrie’. 

Het jaarrapport omvat een evaluatie van de diversiteit in gender en etniciteit bij uitvoerende artiesten, songwriters en producers. Deze studie is gebaseerd op de songs in de Billboard Hot 100, vergelijkbaar met onze top 100 eindejaars hitlijsten, en de lijst met genomineerden voor de hoofdcategorieën bij de Grammy Awards. Als het gaat over de artiesten achter de hits, lezen we dat er in het algemeen een behoorlijke etnische diversiteit terug te vinden is in de hitlijsten. Hoe dan ook zijn van alle performers die in de Billboard Hot 100 voorkomen, minder dan één vierde vrouwen. 

Wanneer we dan verder kijken naar songwriters en producers, lijkt de ongelijkheid enkel toe te nemen. In 2020 waren slechts 12.9% van de songwriters die meeschreven aan de nummers in de Billboard Hot 100 vrouwen – een verhouding van zeven mannen op elke vrouwelijke songwriter. Wat producers betreft hadden vrouwen slechts 2% van alle productie posities op de tracks van de Billboard Hot 100. Wanneer we naast gender ook het aspect diversiteit aan deze verhouding toevoegen, zijn dat 180 mannelijke producers per women of colour producer.

“Vrouwelijke producers – en vooral women of colour – worden zo goed als uit de muziekindustrie gewist”, reageert Stacy L Smith, oprichter van de ‘Annenberg Inclusion Initiative’, op de resultaten van het rapport. “Als de muziekindustrie gelijkheid wil bereiken, is het essentieel om alle kansen die talent van vrouwen en hun creatieve bijdragen laten zien te benutten.”

Ondanks het feit dat men is blijven pleiten voor gelijkheid in de muziekindustrie, vertegenwoordigen vrouwen na al die jaren nog steeds minder dan een derde van alle artiesten, gevolgd door 12.6% van de songwriters en minder dan 3% van alle producers in de pop-hitlijsten tussen 2012 en 2020. Annenberg concludeert dat deze percentages de laatste acht jaar amper veranderd zijn en dat ze bovendien niet overeenkomen met het publiek voor popmuziek of het percentage van meisjes en vrouwen die een muziekopleiding volgen. 

Verder besluit het rapport ook dat de muziekindustrie moet onderzoeken hoe hun beslissingen, praktijken en overtuigingen ervoor zorgen dat de ondervertegenwoordiging van vrouwelijke artiesten, songwriters en producers blijft voortduren. Aangezien de muziekindustrie blijft worstelen met etnische en gendergelijkheid, moet het ondersteunen van women of colour in de hele industrie een prioriteit zijn. 

Conclusie

Kortom, hoewel nieuwe digitale tools, toegankelijke online trainingen en distributienetwerken onafhankelijke (vrouwelijke) artiesten de kans geven om hun plek in het creatieve landschap te vinden, reflecteren de cijfers van 2020 nog steeds de realiteit dat er in het voorbije decennium zo goed als geen zinvolle en aanhoudende stijging te zien is in het percentage van vrouwelijke artiesten in hitlijsten. Daarnaast geven ook de ervaringen van vrouwelijke creators aan dat wat diversiteit en gelijkheid in de muziekindustrie betreft, er nog een grote weg af te leggen is. 

Meer info over de studies vind je op de website van MIDiA en Annenberg.