Net voor de zomervakantie keurde de Vlaamse Regering haar versie van de eindtermen voor de tweede en derde graad goed, een versie die grondig afwijkt van hetgeen de ontwikkelcommissies hadden voorgesteld. De aanpassingen zouden er onder meer gekomen zijn omdat sommige onderwijsverstrekkers het geheel als onhaalbaar inschatten. De sleutelcompetentie “cultureel bewustzijn en culturele expressie” is daarvan het grootste slachtoffer. Dat blijkt nu ook uit de modellestabellen die het Katholiek Onderwijs onlangs bekend maakte, waarbij er grondig gesnoeid wordt in de nu al complementaire lessen muzikale en plastische opvoeding en esthetica. Met het schrappen van deze onderwijsdoelen zet Vlaanderen een serieuze stap terug in cultuureducatie. Veel inspanningen die na het Bamford rapport van 2007 door de culturele sector en onderwijs zijn gedaan worden door deze schrappingen teniet gedaan. Dit op een moment waarop er meer dan ooit nood is aan het ontwikkelen van een cultureel bewustzijn bij alle jongeren. We roepen de Vlaamse regering en de onderwijsverstrekkers dan ook op om deze ingrepen te herbekijken. 

Het is goed om weten dat de ontwikkelcommissies hadden voorgesteld om over alle richtingen heen en in elke graad te werken aan “cultureel bewustzijn en culturele expressie”. Niet enkel de leerlingen uit de doorstroomrichtingen (het oude ASO) dus, maar ook deze van de dubbele finaliteit (het oude TSO) en de arbeidsmarktgerichte opleidingen (het oude BSO). Dat gaat dan heus niet over het spreekwoordelijke blokfluit leren spelen. Onze jongeren van vandaag en zeker deze van de toekomst worden overspoeld door culturele expressies, komend van over heel de wereld. Daarmee leren omgaan, je eigen positie er in leren kennen en wie weet er ook je eigen creatieve talenten in te ontdekken, in welke vorm dan ook, is cruciaal voor alle jongeren, in welke opleiding zij ook zitten. Het ontwikkelen van cultureel bewustzijn en culturele expressie stopt ook niet na de eerste graad, de culturele interesses van heel wat jongeren krijgen net vanaf dan vorm. Europa heeft deze competentie niet voor niets als één van de acht sleutelcompetenties geïdentificeerd nodig om in de samenleving van morgen te kunnen functioneren. Cultuureducatie geeft jongeren een taal waarin er geen juist of fout is. Het geeft de mogelijkheid om zichzelf beter te leren kennen en eventuele creatieve talenten te ontdekken. Om die reden heeft het een waarde op zichzelf, naast wetenschap, wiskunde of technologie, aldus de OESO in 2013.     

In studies over de vaardigheden nodig voor de toekomstige arbeidsmarkt, zoals de Future of Education and Skill 2030 van de OESO, staan competenties als creativiteit, originaliteit, een open geest en nieuwsgierigheid bovenaan de lijst. Kan men ons zeggen op welke manier in het secundair onderwijs men deze gaat ontwikkelen? Zijn er nog mogelijkheden om effectief ook eens out-of-the-box te denken? Het is net daar dat cultuureducatie en artistieke vorming een essentiële rol speelt.     

Hoe de competentie vertaald moet worden in een effectief lesprogramma is een andere discussie. Laat ons duidelijk zijn dat er op dit moment veel gepassioneerde kunstleerkrachten zijn, binnen en buiten het onderwijs, die vanuit de interesses van leerlingen aan deze competentie werken. Ook de nieuwe educatieve masters in de kunsthogescholen bereiden hen op die taak voor. Deze expertise wordt nu op schromelijke wijze over het hoofd gezien, zonder enige vorm van overleg. Zijn er zorgen over hoe deze competentie aangeleerd wordt of hoeveel tijd daarvoor nodig is, laat het ons dan daarover hebben. Maar laat ons niet afwijken van het vooropgestelde doel om alle kinderen en jongeren cultureel bewust en expressief te maken. 

Al sinds jaar en dag is duidelijk dat we in Vlaanderen tekort schieten in het vormgeven van cultureel bewustzijn en culturele expressie. Rapport volgde op rapport, actieplan op actieplan (1). We gingen in schokjes vooruit en in één pennentrek gaan we terug naar af. Dit is een gemakkelijkheidsoplossing, waar we ons niet bij kunnen neerleggen. Hierover moet minstens een grondig publiek debat gevoerd worden.  

Er wordt heel veel van onderwijs verwacht, maar dat moet net onze creativiteit aanscherpen om degelijke oplossingen te vinden. Dat zijn we onze kinderen verschuldigd.  

(1) In volgorde: Gedeeld/Verdeeld. Eindrapport van de Commissie Cultuur (2008), Groeien in Cultuur (2012), Doorgroeien in Cultuur (2013), Actieplan Cultuur en Onderwijs. Samen voor meer en beter (2016), Actieplan Cultuur en Onderwijs. Samen voor meer en beter II (2018)
 

getekend, 

Maarten Bresseleers, coördinator Sociaal Fonds Podiumkunsten

Leen Laconte, directeur Overleg Kunstenorganisaties

Robrecht Vanderbeeken, vakbondsverantwoordelijke cultuurwerkers ACOD Cultuur

Ine Hermans, ACV Puls

Luc Nowé, directeur VI.BE

Bart Rogé, directeur DEMOS

Maarten Quaghebeur, directeur Cultuurloket

Leen Vanderschueren, coördinator Cult!  

Ellen De Boeck, directeur De Federatie

Mark Daems - Flanders DOC

Joke Quaghebeur, directeur OPENDOEK

Jeroen Keymeulen, directeur Koor&Stem 

An Leenders, directeur Creatief Schrijven

Jan Matthys, Algemeen directeur VLAMO

Steven Vanderaspoilden, directeur muziekmozaïek 

Iris Raspoet, directeur Danspunt

Lode Vermeersch, HIVA - Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving (KULeuven)

An De bisschop, opleidingsvoorzitter educatieve masters School of Arts-Conservatorium Gent

Annouk Van Moorsel, opleidingshoofd educatieve master Muziek en podiumkunsten AP Hogeschool

Ann Martin, studiegebieddirecteur onderwijs Odisee Hogeschool

Joris Rossie, algemeen directeur Odisee Hogeschool

Servaas Le Compte, coördinator Artists United

Adinda Van Geystelen, artistiek directeur Z33 - Huis voor actuele kunst, design en architectuur

Jorijn Neyrinck, directeur Werkplaats immaterieel erfgoed 

Bram Crols, lector videojournalistiek AP Hogeschool

Lucas Derycke, audio- en theatermaker