Nieuwsflash of niet: het leven van deze muzikanten kende dan wel een extreme afloop, geïsoleerde gevallen zijn het niet. Meer dan zeven op de tien onafhankelijke muziekmakers lijdt aan symptomen van psychische aandoeningen als gevolg van hun muziekcreatie. Het Zweedse muziekplatform Record Union maakte de cijfers hard met een enquête afgenomen bij 1.489 onafhankelijke muziekmakers wereldwijd, waaruit blijkt dat 73% ooit heeft geworsteld met negatieve emoties zoals stress, angst en depressie. Er werd meteen een website aan gewijd: www.the73percent.com.

Ook in België begint de alarmbel te luiden. Vanuit een gebrek aan onderzoek en een bezorgdheid over het mentale welzijn van podiumkunstenaars is AP Hogeschool een multidisciplinair preventieprogramma gestart om de psychische weerbaarheid van artiesten te verhogen. Ook VI.BE wil de mentale gezondheid van muziekmakers op de agenda zetten. Want wat betekenen streams en commercieel succes als de mens erachter zich niet goed in z’n vel voelt?

We legden ons oor te luisteren bij enkele zoetgevooisde stemmen die het muzikale landschap kleuren in België en ver daarbuiten. De line-up: Coely, DVTCH NORRIS, Tsar B, Chantal Acda, Stavroz en Eagl. Ook artiestencoach Eline Van Audenaerde doet haar duit in het zakje.

Chantal Acda

Vergelijk de stem van singer-songwriter Chantal Acda gerust met die van een bovenaardse engel, als artiest staat ze met haar beide voeten op de grond. Om zichzelf rust te bieden, neemt ze alles voor haar eigen rekening: van management tot boekingen en promo. En daar heeft ze goede redenen voor.

Chantal: “Veel managements zetten in op hun grote kleppers, maar verwaarlozen daardoor de kleinere artiesten. Ik heb er fijne gehad, maar ik heb ook meegemaakt dat een voormalige manager loog over zijn werk en zei dat niemand geïnteresseerd was in mijn muziek. Tot ik mijn instinct heb gevolgd en mails terugkreeg van concertzalen die nooit gecontacteerd bleken, maar mij wél wouden boeken. Ook jonge muzikanten wordt heel veel voorgelogen, maar als je niet meteen de lucht ingaat als een hype, dan zijn er weinig managers die voor jou gaan vechten. Daarom doe ik alles zelf, ook al weegt dat soms zwaar.”

Hoe hou je je mentale huishouding gezond?
Chantal: “Ik heb geleerd om het creatieve te combineren met iets heel tegenstrijdigs en aards zodat mijn leven in balans blijft. Als ik op tournee ben, sta ik elke dag vroeger op om te gaan joggen. Ook boksen helpt mij om mijn hoofd kalm te houden. En ik zit heel veel tussen de paarden. Zeker na een reeks shows waarbij ik veel aandacht heb gekregen en gehoord heb hoe ‘geweldig’ – of ook wel hoe ‘slecht’ – ik ben, ga ik twee uur stront scheppen zodat het allemaal weer rechtgetrokken is. (lacht)”

Hebben fans een invloed op je innerlijk welzijn?
Chantal: “Misschien wel de grootste. Al van kinds af aan voel ik mij beter bij dieren dan onder de mensen, maar het podium is voor mij de veiligste plek op aarde. Een concert is geen éénrichtingsverkeer: het is een beleving samen met mijn publiek, waarbij ik mij helemaal openstel. Dat gevoel van verbondenheid werkt heel voedend voor de ziel. Op een podium mogen al mijn emoties bestaan - alsof mensen dat accepteren in een gekaderd geheel. Maar daarbuiten, zo heb ik al ervaren, schrikt dat af. Op maatschappelijk vlak wordt het emotionele stuk van muzikanten dus nog niet geaccepteerd, al zijn er gelukkig kleine verschuivingen gaande.”

Tsar B

Tsar B – Justine Bourgeus op haar paspoort – koos na haar avontuur als violiste bij School is Cool voor een soloparcours, ook al was dat niet haar plan. Ondertussen wint de R&B-zangeres elke dag aan zelfvertrouwen, maar de eerste twee jaar was dat zoeken.

Tsar B: “Twee maanden nadat ik mijn nummer ‘Escalate’ op SoundCloud had gezet, stond ik in de AB, terwijl ik daar nog niet klaar voor was. Ik wilde die kans natuurlijk grijpen, maar plots werd ik bekeken als ‘het nieuwe ding’ en dat bracht best veel druk met zich mee. Het was bovendien heftig om te voelen dat je als vrouwelijke artiest niet serieus genomen wordt. Er werd mij vaak gezegd hoe ik het allemaal moest doen, zodat ik het gevoel kreeg verhandeld te worden als een product. Gelukkig ben ik met de jaren assertiever geworden. En het is een vicieuze cirkel: als je zelfvertrouwen uitstraalt, dan gaan mensen ervan uit dat je weet wat je doet.”

Wat heeft jou geholpen in die evolutie naar meer zelfvertrouwen?
Justine: “Op vlak van carrière heb ik veel raad durven vragen aan mensen. Zelfs grote artiesten heb ik aangesproken voor muzikaal en professioneel advies. Op persoonlijk vlak heb ik veel gesprekken gevoerd met vrienden over mijn innerlijke toestand. Ik heb geleerd om mijn hoofd niet meer te breken over wat mensen van mij denken. Nu ik eindelijk het gevoel heb op mijn twee voeten te staan, wil ik zo veel mogelijk medemuzikanten daarin meenemen. Als iemand mij bijvoorbeeld stuurt via Instagram dat die muziek wil maken maar twijfelt aan zichzelf, dan geef ik die graag vanuit een soort moederinstinct een duwtje in de rug.”

Hoe kunnen artiesten elkaar onderling nog meer steunen?
Justine: “Het is een competitieve markt, maar als je trots kunt zijn op andere artiesten, dan voel je je vanbinnen ook gelukkiger. Zelf beschouw ik hen niet als concurrenten, maar als mensen die mee met mij voor hetzelfde streven. Vooral het werk van andere vrouwelijke artiesten juich ik toe. Daarnaast denk ik dat het belangrijk is dat muzikanten openhartiger worden over hun mentale issues. Net zoals de Britse Charli XCX er onlangs voor uitgekomen is dat ze een mentale breakdown heeft gehad na het uitbrengen van haar plaat. Mijn boodschap aan artiesten is: open up, in de mate dat je het aankunt natuurlijk.”

Stavroz

IJsbrand De Wilde stampte in 2011 Stavroz uit de grond, zijn ondertussen vierkoppige band waarmee hij de wereld rondreist. Met hun ‘organic house’ hebben de jongens van Stavroz het zelfs al tot het prestigieuze Coachella festival in Californië geschopt. Ondanks het succes blijft Ijsbrand ongelooflijk down to earth.

IJsbrand: “We beseffen heel goed dat alles wat we met Stavroz hebben opgebouwd heel kostbaar is. Om dat geluk niet verliezen, praten we heel openlijk met elkaar. Natuurlijk gaan we een probleem nooit op tafel gooien voor een optreden, maar bijvoorbeeld wel tijdens het lange wachten op de luchthaven. Wij zijn als broers voor elkaar: als er iets scheelt met Gert, Pieter of Maxim, dan zie ik dat meteen aan hun gezicht. En vooral: we lachen ook heel veel samen. Trouwens, alleen zou ik dit artiestenleven nooit willen leiden: veel te eenzaam.”

Hoe behoud jij de verbinding met je leven aan het thuisfront?
IJsbrand: “Ik heb ontzettend veel geluk met mijn vriendin, want zij steunt mij in alles wat ik doe. Planning is wel essentieel voor een goede relatie. Soms moeten wij onze agenda’s bij elkaar leggen om de komende vier maanden te overlopen en tijd met elkaar in te plannen. Mijn vriendengroep heb ik wel zien verkleinen, omdat mensen beginnen af te spreken zonder jou in de veronderstelling dat je weer op tournee bent. Soms knaagt dat, maar tegelijkertijd ben ik enorm dankbaar dat ik voor Stavroz met mijn drie beste vrienden de baan op kan.”

Wat maakt jou mentaal zo sterk?
IJsbrand: “Elke dag sporten. Als ik creatief vastloop in de studio, dan trek ik mijn loopschoenen aan en ga ik twee kilometer hardlopen met goeie muziek in mijn oren. Daarna, in de douche, voel ik de endorfine weer door mijn lijf jagen en werkt mijn brein op volle toeren. In de elektronische muziekwereld kan je makkelijk naar drugs grijpen om je beter in je vel te voelen, maar dat hou je mentaal en fysiek niet vol. De kick die ik voel wanneer het publiek met de handen in de lucht staat te roepen: dát is mijn dope.”

Eagl

Jef Willem zit niet stil. ’s Nachts pompt de dj beats onder de naam Eagl, overdag is hij ondernemer en organisator – onder meer van Trillers, een vaste waarde in het Gentse nachtleven. Om dat allemaal te combineren, meet hij dagelijks de temperatuur op van zijn mentale toestand.

Jef: “Afgelopen festivalseizoen zat ik in een rollercoaster van veertig bookings op zestig dagen. In een soort waas liep ik van hot naar her om telkens achter de draaitafel te kruipen, negentig minuten in het middelpunt van de ervaring te staan, maar dan weer van het podium te stappen en plots niemand meer te zijn. Die pieken die je als high performance dj beleeft zijn best zwaar, maar niemand praat erover. En hoewel ik erg heb genoten van die zomer, had ik in september een burn-outgevoel. Op zo’n moment voel ik de kloof tussen mezelf en de mensen rondom mij: ze kunnen moeilijk relateren met jouw situatie, want in hun ogen leef je de droom. Alsof ik geen recht op klagen heb.”

Wat doe jij om te herbronnen na pakweg een all nighter in de Charlatan?
Jef: “Wanneer ik thuiskom na zeven uur muziek draaien en feestelijke energie uitstralen, heb ik nood aan het omgekeerde. Vaak ga ik dan in de sofa zitten en probeer ik letterlijk aan niets te denken. Vier uur met mijn hond gaan wandelen in the middle of nowhere, waar niemand mij kan bereiken, helpt ook om weer stabiliteit te vinden. Ik probeer even veel geluk te hechten aan die momenten van rust als aan mijn performances. En het is een cliché, maar geluk moet je zoeken in jezelf. De allereerste stap daarin is zelfreflectie, want het is pas vanaf het moment dat je je bewust wordt van een aantal problemen die spelen in je hoofd, dat je er stap voor stap aan kan werken.”

Welke raad heb je voor beginnende dj’s om hun mentale gezondheid op peil te houden?
Jef: “Stel jezelf de vraag waarom je op een podium wil staan. Is dat verlangen geboren vanuit een passie voor muziek of vanuit een innerlijke noodzaak om graag gezien te worden? Als je niet intrinsiek houdt van het proces, dan ga je nooit gelukkig zijn. En ook nooit beter worden dan een andere dj, trouwens. Iemand die het spel liever speelt dan jij gaat het ook béter spelen. Probeer ook niet resultaatgericht te denken. Vanaf het moment dat je een deadline aan je doel of aan je geluk koppelt, ga je geen keuzes maken vanuit je hart maar vanuit de tijdsdruk die je ervaart. En doe het vooral voor jezelf. Na dertien jaar ervaring draag ik een outfit die mij zelfvertrouwen geeft, speel ik de set waar ik zin in heb en ik doe waar ik mij goed bij voel.”

Coely & DVTCH NORRIS

Voor Coely en DVTCH NORRIS voelt Beatville, het management- en producerscollectief achter beide artiesten, al acht jaar als een hechte familie. Toch bewandelen ze elk hun eigen pad, en zelfeducatie speelt daarin voor hen allebei een steeds grotere rol.

Coely: “De mannen van Beatville zaten vooraan tijdens mijn huwelijk: dat zegt genoeg. We hebben in die acht jaar zowel mooie als harde momenten gekend, maar het feit dat we nog steeds samenwerken, bewijst hoe sterk onze vriendschap is. De crew is mijn safe space.”

DVTCH NORRIS: “Ik heb alles te danken aan Beatville. Als je met mij samenwerkt, dan moet je voorbereid zijn op het feit dat ik een heel emotioneel persoon ben. Op dat vlak is het een match made in heaven. Onze manager Niels Van Malderen is ook als een vaderfiguur geweest voor mij, want hij was de eerste die een toekomst in mij zag.”

De release van ‘Save Us’ had een behoorlijk emotionele impact op jouw mentale toestand. Hoe kijk je daarop terug?
DVTCH NORRIS: “Het was een crazy ride. Als je je leven lang iets opkropt, dan denk je dat je de enige bent die rondloopt met dat probleem. Maar toen ik ermee naar buiten kwam, kreeg ik plots heel veel berichten van fans die zich ook ergens gemarginaliseerd in hebben gevoeld. Zelfs leerkrachten lieten mij weten dat sommige leerlingen dankzij ‘Save Us’ beseften dat het oké is om op school een buitenbeentje te zijn.”

Als je je diepste geheimen in je muziek steekt, dan geef je jezelf wel erg bloot.
DVTCH NORRIS: “Meer nog: ik wil mijn naam veranderen naar Fahad Seriki. Tot nu toe is mijn artiestennaam een soort coping-mechanisme geweest: als DVTCH NORRIS hoef ik niet te dealen met de dingen waarmee Fahad Seriki als persoon wordt geconfronteerd. Maar ik wil niet meer weglopen en mij verschuilen achter die schizofrene identiteit, ik wil de focus nu op mezelf leggen.”

Coely: “Die tweestrijd tussen authenticiteit en imago klinkt heel herkenbaar voor mij. Na mijn doorbraak ging alles plots heel snel: ik was dag in dag uit aan het werk in de studio en tussendoor gaf ik shows. Op een bepaald moment werd ik geplaagd door nachtmerries waarin ik stemmen hoorde van mijn moeder, mijn manager en alle mensen rond mij. Door de druk die ik mezelf oplegde, kreeg ik zelfs pijn in mijn borst en aan mijn hart – klachten die te wijten zijn aan het syndroom van Tietze.

DVTCH NORRIS: “Een zeldzame aandoening die we delen, trouwens. (lacht)”

Hoe ben je uit die dark place geklommen, Coely?
Coely: “Ik probeer veel te bidden. Dat is iets wat ik van thuis heb meegekregen, en waarvan ik niet wist dat het een grote betekenis ging krijgen in mijn leven. Het is een manier om mezelf terug te brengen naar de positieve persoon die ik van nature ben. Daarnaast volg ik ademhalings- en meditatieoefeningen op YouTube, waardoor je uit je geest treedt. Ik ben ook met psychologen gaan praten, maar mijn mama heeft gelijk: muzikanten hebben een therapeut nodig in hun crew, net zoals sporters!”

DVTCH NORRIS: “Professionele hulp zoeken is ook mijn volgende stap. Ik voel dat ik begeleiding nodig heb bij mijn trip down memory lane, maar alles op zijn tijd. Ondertussen is de communicatie die ik heb opgebouwd met mijn fans ook een vorm van therapie.”

Wat wens je jezelf voor de toekomst?
DVTCH NORRIS: “Simpel: ik wil niet meer neerkijken op mezelf. Als je tot een minderheid behoort, dan hoor je vaak dat je je moet aanpassen om gelijke kansen te krijgen. Daardoor heb ik mijzelf, mijn cultuur en mijn tradities heel lang onderdrukt. Van een witte persoon de bevestiging krijgen dat ik ‘een goeie’ ben, was als drugs voor mij. Dat moet nu gedaan zijn. Ik wil kunnen opkijken naar mezelf als persoon en als artiest.”

Coely: “Ik wens mezelf net hetzelfde. Vroeger vergeleek ik mij met andere artiesten, maar daar ben ik van afgestapt. Onlangs heb ik tijdens het opruimen voor de eerste keer geluisterd naar mijn eigen album en heeft mijn man mij stiekem gefilmd terwijl ik mijn songs aan ’t meezingen was. Ik kreeg er massa’s energie van, ook al hoorde ik hier en daar wat beter had gekund. Als ik nu naar mezelf kijk, zeg ik: ‘girl, je bent mooi’. Omdat ik weet wie ik ben vanbinnen.”

Eline Van Audenaerde

Eline Van Audenaerde staat aan het roer van The Unicorn Mothership, een plek waar ze artiesten uit de dance community onder haar vleugels neemt om een gezonde, inclusieve en positieve omgeving te creëren voor henzelf. Leven van je passie is allesbehalve gemakkelijk en vraagt om een bewuste aanpak, zo stelt ze als coach.

Eline: “Ik heb een holistische aanpak in mijn coaching. Een mens is meer dan de som van z’n delen, dus als er één levensaspect onder druk komt te staan, dan heeft dat ook een invloed op de andere. Daarom is het zo belangrijk dat muzikanten zich goed in hun vel voelen. Ze geven zich bloot aan de wereld, maar net daarin worden hun grenzen vaak niet gerespecteerd. Ze krijgen het gevoel dat iedereen iets van hen wil en dat ze zichzelf niet meer kunnen zijn.”

Hoe gaan artiesten vaak om met die druk?
Eline: “Vooral als jonge muzikant is het moeilijk om assertief te zijn, waardoor bij velen gevoelens van sociale angst, druk en depressie de kop opsteken. En dan kunnen alcohol en drugs best aantrekkelijk worden om even al die prikkels te verdoven.”

Waarom gaan we met z’n allen naar de fitness, maar is mentale gezondheid nog steeds zo’n taboe?
Eline: “Kwetsbaarheid wordt in onze samenleving niet omarmd en nog steeds gezien als zwak. Vooral in de elektronische scene staat jeugdigheid centraal, is het cool om te ‘blijven gaan’ en wordt uiterlijke schijn hoog in het vaandel gedragen. Maar ook in de bredere muziekwereld draait non stop een soort machine van labels, managers en PR-agentschappen die rond een artiest werken, maar daarbij de mens erachter vergeten. Ik ben ervan overtuigd dat er op z’n minst ook iemand aanwezig moet zijn die de mentale gezondheid in het oog houdt: Hoe gaat het met jou? Heb je rust nodig? Voel je je nog goed? Dat zijn de vragen die een artiest nodig heeft om in balans te blijven.”

Veel mensen gaan ervan uit dat artiesten een droomleven hebben.
Eline: “Muzikanten krijgen inderdaad vaak te horen dat ze blij mogen zijn dat ze kunnen doen wat ze graag doen. Daarom is er vaak schaamte als een artiest zich slecht voelt, maar natuurlijk heeft die daar alle recht op. Het is echt geen evidentie om te leven van je muziek: je stuurt iets de wereld in en het moet meteen aanslaan. Dat economisch mechanisme klopt niet, want als artiest moet je veel oefenen om beter te worden en dat vraagt tijd. Iedereen heeft zijn eigen pad en moet zijn eigen tempo kunnen respecteren. En uiteindelijk belangt het ons allemaal aan, want muziek brengt mensen samen. Ze werkt zelfs genezend.”

Eline geeft ook enkele tips en tricks. Je leest ze in het adviesartikel hieronder.