Om dit boeiende traject en de positieve impact van muziek in beeld te brengen besloten we om de afgelopen 3 jaar 3 gemeenten - Diest, Sint-Niklaas en Mol - met de camera te volgen doorheen hun parcours. Het resultaat? Een unieke inkijk achter de schermen van een gemeente, waarbij je niet alleen het beleid, maar ook de mensen erachter ziet evolueren. 

De 3 verhalen tonen mooi aan hoe het traject naar een lokaal muziekbeleid voor iedere gemeente anders is (andere mensen, andere belemmeringen, andere kansen, noem maar op), maar ook dat de sporen die bewandeld worden, zoals het creëren van visie, inzetten op infrastructuur, speelkansen, netwerking, jeugd(welzijns)werk of stadsimago overal terugkomen en zo telkens de rode draad vormen. Een nog te vaak niet-bewandeld pad waarvan we hopen dat nog vele gemeenten het inslaan.

Wat eraan voorafging

Alles begint bij de eerste editie van Lokale Helden. Op 30 april 2015 riepen we voor het eerst gemeenten, steden en organisatoren van alle slag op om lokaal muziektalent op een podium te plaatsen. 10 jaar, 6 edities en een langdurig impactmetingstraject later, putten we uit een grote bron aan kennis, cijfers en ervaringen, en kan er geen twijfel meer bestaan: inzetten op muziek staat gelijk aan inzetten op een betere gemeente. Het project toonde onder meer aan dat inzetten op muziek inwoners over generaties, culturen en (sociale) achtergronden heen samenbrengt, leidt tot meer samenwerking, nieuwe (artistieke) dynamieken op gang brengt en bevorderlijk is voor het imago van een gemeente. 

Daarnaast organiseerden we de afgelopen 7 jaar met meer dan 60 gemeenten en steden een Popraad, hét startpunt om een muziekbeleid te gaan ontwikkelen in de eigen gemeente of stad. Tijdens deze (eenmalige) laagdrempelige overleg- en netwerkmomenten worden muzikanten, dj’s en producers samen rond de tafel gebracht met de gemeente. De Popraden gaven ondertussen een stem aan meer dan 4.000 artiesten en stelden tientallen gemeenten in staat om de noden en dromen van hun lokale artiesten te vertalen binnen het lokale vrijetijdsbeleid. In sommige gemeenten is er vandaag zelfs een heus muziekbeleid.

Muziekbeleid, what’s in a name?

Een muziekbeleid maakt onmiskenbaar deel uit van een vrijetijdsbeleid en heeft snijpunten met zowel cultuur en amateurkunsten als met jeugd. Je kan er twee lijnen in zien. Ten eerste houdt een muziekbeleid in dat je werk maakt van een betere ondersteuning voor lokale artiesten en bij uitbreiding de hele muziekscene. In Vlaanderen zijn naar schatting meer dan 550.000 mensen in hun vrije tijd bezig met muziek. De meest voorkomende noden van deze artiesten zijn: lokale speelkansen, repetitie-infrastructuur, het hebben van een netwerk en het krijgen van ondersteuning. Die ondersteuning kan gaan van informatief of promotioneel, tot materieel of financieel. Op de inspiratiepagina van onze website vind je een database van tientallen best practices uit Vlaamse en Brusselse gemeenten die aan deze noden tegemoet komen met tal van uiteenlopende acties, die gaan van het organiseren van caféconcerten in Schaarbeek of subsidies voor Bilzerse popbands, tot het ondersteunen van de opname van een eerste demo in Meise of de bouw van repetitieruimtes in Herent of Sint-Niklaas. Deze voorbeelden brachten ons doorheen de jaren steeds meer inzichten, en hielpen bepaalde veelvoorkomende vragen scherp te stellen. Moeten we repetitieruimtes bijvoorbeeld niet gewoon als ruimtelijke basisinfrastructuur beschouwen? Of waarom worden cultuurhuizen, concertzalen of jeugdhuizen niet meer gestimuleerd in het mee ontwikkelen van de lokale muziekscene? 

Daarnaast toont ons impactmetingstraject en ook tal van andere studies aan dat muziek op lokaal niveau ondersteunen een positieve impact kan genereren. Muziek kan gemeenten helpen bij het versterken van het sociaal weefsel van buurten en wijken, het activeren van de jeugd, het integreren van nieuwkomers, het promoten van de lokale cultuur, het in de kijker zetten van lokale middenstand, onroerend erfgoed of andere bezienswaardigheden, de tijdelijke invulling van leegstand en zo veel meer.

Muziek doorsnijdt ook beleidsdomeinen en kan zo de transversale werking van gemeenten versterken. Denk dus niet alleen aan cultuur in de brede zin, maar ook aan jeugd, welzijn, economie, horeca, toerisme, citymarketing, onderwijs, integratie of ruimtelijke ordening. 

Muziek is tot slot ook een belangrijke identiteitsdrager voor een gemeente of stad. Flip Kowlier ademt Izegem. Selah Sue is Leuven. Wie Equal Idiots zegt, zegt Hoogstraten en Niels Destadsbader is trotse Deerlijkenaar. Maar daar stopt het niet. Ook organisatoren zetten de gemeente of stad waarin ze werken op de kaart. Denk aan Arscene in Hansbeke, Den Hemel in Zichem, Popallure in Nazareth, Chapeau in Merksplas, Reggae Geel, Rock Herk, Blues Peer en ga zo maar door. Kortom, investeert een gemeente of stad in muziek, dan plukt iedereen daarvan de vruchten.

Maar nu concreet. Door 3 jaar op rij in Diest, Sint-Niklaas en Mol op de koffie te gaan voor een interview geven we een unieke inkijk in hoe een lokaal muziekbeleid over de jaren heen vorm kan krijgen. Spoiler alert: als de video’s één iets aantonen, dan is het wel het effect van voortschrijdend inzicht, en hoe het ontwikkelen van beleid een traject is met zijwegen, inclusief de nodige ups & downs. 

Knappe resultaten in Diest

In 2019 was Diest een van de eerste gemeenten die samen met VI.BE een Popraad organiseerde. Fast forward naar 2022, wanneer Jeroen Sels van de Jeugddienst in het eerste interview een stand van zaken opmaakt. Er waren in Diest zeker al enkele zaken om trots op te zijn: de repetitiebox op de historische citadelsite, het programmatorenoverleg of Diestortion, waarbij expertise en budget vanuit CC Den Amer werd samengesmolten met het jeugdig enthousiasme en de rock-’n-roll-locatie van JH Tijl en zo leidde tot unieke concertavonden. Kortom, er was zeker al een ecosysteem, maar er werd absoluut nog niet het maximum uitgehaald. 

Wat het traject in Diest zo interessant maakt, is dat we het prille muziekbeleid in Diest zien evolueren van het ad hoc inspelen op noden en opportuniteiten, naar het ontwikkelen van een duurzame visie en een integraal muziekbeleid. Meer nog, we zien niet alleen het beleid, maar ook Jeroen Sels als mens en de invulling van zijn job evolueren. In deze hele evolutie was 2023 een kantelpunt. Waar het jaar voordien de focus voornamelijk lag op projecten als Lokale Helden en de Week van de Diestse muziek, werd in 2023 de pauzeknop ingeduwd en was er voor het eerst sprake van het uitwerken van een breder plan. En dat bleek de juiste keuze. 

Vandaag kan de stad resultaten voorleggen waar ze terecht fier op zijn. Zo werden er via de subsidie voor bovenlokale cultuurprojecten middelen gevonden om een driejarig traject op te starten vanuit JH Tijl. Het jeugdhuis kan zich nu, onder meer met een nieuwe beroepskracht, verder professionaliseren en daarmee ook hun ondersteuning voor lokale artiesten. Daarnaast kwam er een leegstaande loods in zicht die in enkele maanden tijd werd omgevormd tot dé nieuwe hotspot voor de Diestse jeugd. Textuur opende op 4 oktober 2024 en biedt ruimte aan twee repetitieboxen, een dj-booth, een podium, ruimte voor nightlife, een skatepark en meer. Interessant bij deze projecten zijn bijvoorbeeld ook de zijsprongen die worden gemaakt naar Arktos, een werking rond kwetsbare jongeren, of Huis Martine Van Camp, een voorziening voor mensen met een beperking. De jongeren van Arktos baten op woensdag zowel de bar als de repetitieruimtes van Textuur uit, en vinden zo hun weg richting het diverse aanbod. De muzikale bewoners van Huis Martine Van Camp kunnen dan weer overdag musiceren in de repetitieboxen, wanneer er over het algemeen een lagere bezettingsgraad is.

Sint-Niklaas muziekstad 2030

In mei 2018 was Sint-Niklaas de eerste centrumstad waarmee we een Popraad organiseerden. Dat er iets broeide bleek meteen door de grote opkomst die avond.

De opening van drie gloednieuwe, perfect uitgeruste repetitieruimtes in 2022, gebouwd door de stad en uitgebaat door OJC Kompas, was een eerste mooi resultaat, maar bleek pas het begin. Ook het voormalige rockconcours Lawijtstrijd werd van onder het stof gehaald en Den Eglantier kende een grondige renovatie tot een ware hotspot voor jeugdcultuur, waar ook muziek een belangrijke plek inneemt.

De echte versnelling kwam er echter pas in 2023, toen de Week van de Belgische muziek in Sint-Niklaas een extra feestelijk cachet kreeg. Niet alleen organiseerden diverse muziekorganisaties uit de stad een hele week uiteenlopende concerten van Belgische artiesten, ook Studio Brussel streek neer in de Wase hoofdstad en zond een hele week uit vanuit De Casino. Het succes van deze week maakte voor het eerst duidelijk bij het stadsbestuur wat een muziekbeleid kan betekenen voor een stad, niet alleen stadspromotioneel, maar ook als verbindende kracht. 

Sinds twee jaar wordt er onder de noemer ‘Sint-Niklaas muziekstad 2030’ gewerkt aan een visie. Het verhaal dat in 2018 vertrok vanuit jongerencultuur bij Charlotte Van Cleemput en werd opgetild naar een breder vrijetijdsverhaal door Tijl Wymeersch, bestaande uit eerder fragmentarische acties, staat vandaag onder de verantwoordelijkheid van clustermanager cultuur en vrije tijd Veerle Vermeulen, die het muziekbeleid tot een transversaal verhaal wil brengen waarrond diverse partners kunnen gaan samenwerken.

Mol blijft ambitieus

Mol is de enige gemeente waar we het eerste van de drie interviews afnamen vóór hun Popraad plaatsvond. Vanuit het Cultuurcentrum 't Getouw was het enthousiasme groot om de lokale artiest te leren kennen, hun noden te achterhalen en te ontdekken welke rol het CC kon opnemen in het lokale muzieklandschap. 

De Popraad werd met zo’n 60 aanwezigen en 111 enquêteresultaten (destijds een record) een groot succes! Naast interessante inzichten en enkele verfrissende ideeën werd de Popraad ook onthaald als een waardevol netwerkmoment. De ambitie was dan ook groot om meteen aan de slag te gaan met de resultaten. 

Deze ambitie werd echter een halt toegeroepen door de herstructurering van de Cultuurafdeling, waardoor het personeel de prioriteiten moest verleggen en er ook enkele personeelswissels zouden volgen. Zo krijgen we drie jaar op rij een nieuw gezicht voor de camera. Een realiteit die veel ambtenaren zullen herkennen. Maar ook hier zijn pluimen op z’n plaats, want ondanks de onzekerheid die deze periode met zich meebracht, werden er alsnog mooie resultaten geboekt, zoals de opstart van een succesvolle reeks jamsessies onder de naam MarMolade en een bovenlokale editie van Lokale Helden, in samenwerking met IGS Stuifzand. 

Sinds begin 2024 heeft het Cultuurcentrum met Fran Labarque een nieuwe programmator. Het ondersteunen van de lokale muziekscene staat naar eigen zeggen nog “ver van haar bed”, maar haar doel is absoluut om de ingeslagen weg verder te bewandelen, al is het mogelijk wat trager dan aanvankelijk verhoopt. De ambitie bleef doorheen de jaren dan ook ongewijzigd: artiesten moeten zich gesteund voelen door de gemeente, trots kunnen zijn dat ze van Mol zijn en niet meteen naar Brussel, Leuven of Antwerpen hoeven te verhuizen om iets te kunnen doen met hun muziek.