Esther Lybeert is al jarenlang een vaste waarde in het Belgische muzieklandschap. Ze is muzikante bij The Antler King, maar is voor sommigen misschien nog bekender als allereerste zangeres van Hooverphonic, al betwijfelt ze zelf of mensen dat nog weten.

Net als voor vele andere muzikanten heeft de coronacrisis bij Esther de laatste 2 jaar heel wat roet in het eten gestrooid. “Die eerste golf viel voor ons gelukkig nog mee”, zegt Esther. “The Antler King was net klaar met touren toen de crisis uitbrak”. Maar als sessiemuzikante bij onder andere Laïs, ziet ze zeker nu een heleboel concerten wegvallen, ofwel door besmettingen binnen de band, of door de verschillende maatregelen die worden opgelegd.

Daarnaast werkt ze ook veel voor theater en tv. Denk maar aan het nummer dat The Antler King in 2020 schreef voor de openingstrack van een serie op RTBF (Unseen). “Songs schrijven kan je gelukkig tijdens elke lockdown blijven doen. En aanvankelijk was de creativiteit enorm, de songs bleven maar komen”, aldus Esther, “maar de lengte van die crisis heeft op een manier de creativiteit ook wat afgestompt. Het is vooral moeilijk om teksten te schrijven terwijl alles rond je enkel over corona gaat.” 

Ook is het plannen naar de toekomst toe enorm moeilijk, geeft ze toe. Dat merkt ze bij zichzelf, maar ook bij de muzikanten in haar omgeving. “Tournees worden steeds weer uitgesteld waardoor je telkens met dat zelfde repertoire aan de slag moet. Op die manier is er geen groeimarge om jezelf opnieuw uit te vinden”.

De crisis weegt op die manier op veel muzikanten. Hoe probeer jij hierin mentaal gezond te blijven?  

Esther: “De tweede lockdown in oktober 2020 kwam voor mij veel harder aan dan de eerste. Ik zat toen middenin een tournee die volledig geschrapt werd. Toen viel ik plots in een dip. Dit jaar heb ik dat gevoel opnieuw, je mag nog wel spelen, maar het hangt af van de willekeur van een plaatselijk beleid of een concert nog doorgaat of niet. Deze keer heb ik in mijn kwaadheid en verontwaardiging een post op Facebook gedaan en het gaf me enorm veel steun toen ik zag dat mijn stem gehoord en gedeeld werd”. 

Sinds kort heb je ook een nieuwe functie bij De Muziekgilde. Kan je even uitleggen wat De Muziekgilde juist is en wat jij daar doet?

Esther: “Dat verhaal is voor mij vorig jaar begonnen, toen ik opnieuw zo’n kwade Facebookpost had gedaan. Toen heeft Tom Kestens (muzikant en toenmalig voorzitter bij GALM) me uitgenodigd om me bij GALM - nu De Muziekgilde - aan te sluiten. De Muziekgilde is een ledenorganisatie en een belangenbehartiger voor professionele muzikanten. Samen met de verjonging van de Raad Van Bestuur die de voorbije jaren tot stand gekomen is, kwam de nood naar boven om een duidelijke stem te hebben die de leden vertegenwoordigt en die rol heb ik op mij genomen als woordvoerder bij De Muziekgilde”.

Je zei het daarnet al: je hebt een heel beklijvende open brief geschreven als artieste. Die brief is er gekomen uit verontwaardiging, maar waar komt die verontwaardiging vooral vandaan?

Esther: “Ik ben muzikante, maar ik leef ook van voice-overs voor radio en televisie. Dat is een extra broodwinning die me financiële zekerheid en rust geeft. Dat zorgt er ook voor dat ik geen boterham minder zal moeten eten wanneer nu weer een heel aantal concerten wegvallen. Maar ik besef ook heel goed dat het voor veel andere muzikanten helemaal anders is. Daarom vind ik het belangrijk dat ik voor hen op de barricades sta.” 

“Als we naar de crisis kijken, en dan vooral naar het beleid rond die crisis, zien we toch een enorm verschil met vorig jaar. Toen we voor het eerst in lockdown gingen, was het virus nieuw voor iedereen, ook voor de overheid. Niemand wist heel goed wat het virus juist was en hoe het zich verspreidde. Je aanvaardde daardoor ook sneller de maatregelen. Maar nu weten we er toch zo veel meer over”. 

“We weten dat het virus zich vooral via aerosolen verspreidt en dat een goeie verluchting cruciaal is. Hoe de overheid nu handelt is in mijn ogen dus eerder uit nalatigheid. Er wordt geen rekening gehouden met hoe wij als sector ons al een jaar veilig kunnen organiseren. En daar bovenop komt nog een enorm inkomensverlies voor freelance muzikanten. Technische werkloosheid of het overbruggingsrecht volstaat gewoon niet meer.” 

Welke steun hebben de freelance muzikanten volgens jou dan wel nodig op dit moment? 

Esther: “Deze pandemie legt vooral heel goed bloot wat er mis is in onze sector. We spreken wel van een kunstenaarsstatuut, maar eigenlijk is dat geen apart statuut. Je hebt een zelfstandigenstatuut en een werknemersstatuut. Het kunstenaarsstatuut is niets meer dan een voordeelregel in de werkloosheid voor kunstenaars.” 

“De verschillende statuten waar muzikanten en kunstenaars in het algemeen onder werken zouden volgens mij moeten worden hervormd. Er zou bij het wegvallen van een opdracht een vangnet moeten zijn dat gelijk is voor werknemers en zelfstandigen, zodat er voor muzikanten bijvoorbeeld geen verschil is tussen tijdelijke werkloosheid en een overbruggingsrecht. Op dit moment wordt heel dat kunstenaarsstatuut hervormd en voor het eerst wordt de sector daar ook echt in gehoord. Dat is alleszins heel goed nieuws.” 

Je zat vorig jaar in het panel tijdens onze Muzikale Terzake waarin je al meegaf dat artiesten nog jaren met deze crisis zullen moeten leven. Wat is er voor jou veranderd sinds die dag in Het Depot bijna een jaar geleden?

Esther: “Ik ben er eigenlijk toch wat pessimistischer van geworden, want het is nog erger gebleken dan ik toen dacht. Nu worden concerten opnieuw verzet, maar er is maar zoveel tijd in agenda’s en zoveel ruimte voor organisaties om concerten te programmeren. De trechter waarin we nu zitten is gigantisch en dat gaat vooral ten koste van beginnende en middelgrote muzikanten, al zal het sowieso op elk niveau enorm voelbaar zijn.

Dat probleem zal nog jaren blijven duren. Ik voel het zelf ook heel erg wanneer we samen met onze boeker een tour proberen plannen. Het is duidelijk moeilijker om een show vast te leggen, zelfs op plekken waar we met onze vorige plaat gespeeld hebben. Daarbij komt nog dat een aantal plekken of festivals gewoon niet meer bestaan sinds onze vorige tour”. 

Heel deze crisis kan voor jonge artiesten ontmoedigend zijn. Welke tip heb je nog voor beginnende muzikanten aan de start van hun carrière? 

Esther: “Mijn belangrijkste tip is niet opgeven en blijven doorbijten. Maar ik denk dat geen muziek maken voor de meeste muzikanten gewoon geen optie is. Als artiest moet je nu eenmaal je creatief ei kwijt kunnen. Probeer daarom voor jezelf naar oplossingen te zoeken om op een frisse manier met deze crisis om te gaan. Je kan bijvoorbeeld huiskamerconcerten spelen. Ik zou dat alleszins niet erg vinden, want dat is super plezant!

Het is waarschijnlijk niet verstandig om nu al je spaargeld in je muziekproject te investeren. Misschien wacht je best nog een beetje af. Algemeen is het altijd goed om slim om te gaan met je budget. Probeer bijvoorbeeld samen te werken met andere artiesten of kunstenaars. Veel kracht zit in jezelf, maar je moet de ondernemer in jezelf zoeken en dat nog meer dan ooit tevoren.” 

Welke lessen voor de toekomst moeten we trekken uit de coronacrisis? Hoe kunnen we een aantal problemen in de toekomst vermijden? 

Esther: “Ik vind dat we ons achter de schermen nog veel meer moeten verenigen als muzieksector. Misschien ben ik te idealistisch, maar ik zou het echt tof vinden als we allemaal samen rond de tafel gaan zitten om te kijken wat we kunnen doen. Door nog meer met één stem te spreken, zullen we ons bij een volgende pandemie - die hopelijk nog lang op zich laat wachten -  nog veel beter kunnen organiseren”.