Uit onze vorige artikels blijkt duidelijk dat grensoverschrijdend gedrag geen geïsoleerd incident is, maar een wijdverspreid probleem dat zowel publiek als artiesten en personeel treft. Mocht je ze nog niet gelezen hebben, je vindt ze hier:

De muzieksector is extra kwetsbaar voor grensoverschrijdend gedrag. De informele setting, de afhankelijkheid van sociale netwerken en de prevalentie van freelancecontracten creëren een omgeving waarin machtsongelijkheid en onveiligheid kunnen floreren. Slachtoffers aarzelen vaak om melding te maken uit angst voor negatieve gevolgen voor hun carrière, of omdat ze de procedure te belastend vinden. Ook is er een gebrek aan kennis over meldpunten en procedures en speelt de angst om niet serieus genomen te worden een belangrijke rol. 

De impact van grensoverschrijdend gedrag kan verwoestend zijn. Slachtoffers kunnen te maken krijgen met angst, moeite om anderen te vertrouwen, en zelfs posttraumatische stressstoornis. De angst voor onveiligheid kan ertoe leiden dat mensen bepaalde evenementen mijden. Het kan zelfs het einde van hun carrière betekenen voor mensen binnen de sector.  

Het is duidelijk dat er dringend actie nodig is om grensoverschrijdend gedrag in de muzieksector aan te pakken. Organisaties spelen hierbij een cruciale rol. Ze kunnen concrete stappen zetten om een veiligere omgeving te creëren voor iedereen: 

1. Duidelijke gedragscode en sancties 

Stel een gedragscode op die duidelijk definieert welk gedrag wel en niet acceptabel is. Communiceer die gedragscode duidelijk naar alle medewerkers, artiesten en bezoekers. Koppel concrete sancties aan overtredingen van de gedragscode. Maak duidelijk dat grensoverschrijdend gedrag niet wordt getolereerd. Ga verder dan symbolische acties en zorg ervoor dat de gedragscode daadwerkelijk wordt gehandhaafd. Daarbij kan je tools gebruiken zoals het vlaggensysteem van Sensoa om verschillende vormen van grensoverschrijdend gedrag te categoriseren en een reactiebeleid uit te werken. Verschillende organisaties zoals Sensoa, Grenswijs, Icoba en het Sociaal Fonds Podiumkunsten ondersteunen organisaties daarbij. Die laatste creëerde samen met Overleg Kunstenorganisaties een toolbox om organisaties op weg te helpen.

Vaak wordt een gedragscode wel opgesteld, maar daarna vergeten of niet meer gebruikt. Om de gedragscode relevant te houden, is het belangrijk om die actief te gebruiken. Leg deze opnieuw op tafel en pas hem aan als dat nodig is, bijvoorbeeld na een incident of bij veranderde omstandigheden. 

2. Vertrouwenspersonen en meldpunten

Stel vertrouwenspersonen aan bij wie je personeel terechtkan met meldingen van grensoverschrijdend gedrag. Zorg ervoor dat deze vertrouwenspersonen goed opgeleid zijn, onafhankelijk kunnen opereren en vertrouwelijk met meldingen omgaan. Maak de contactgegevens van vertrouwenspersonen en meldpunten duidelijk zichtbaar op de locatie, online en in het arbeidsreglement.

Sinds 1 december 2023 zijn werkgevers in België met 50 of meer werknemers verplicht minstens één vertrouwenspersoon aan te wijzen. Elke nieuwe vertrouwenspersoon moet binnen de twee jaar na aanstelling een opleiding van minstens vijf dagen volgen. Meer info vind je hier.

Niet iedereen kan bij een vertrouwenspersoon terecht, zoals vrijwilligers, zelfstandigen, kunstenaars en ex-werknemers. Je kan als organisatie wel beslissen om ook voor hen een aanspreekpunt te voorzien. Dit wordt een Vertrouwelijk Aanspreekpunt (VA) genoemd. Het VA heeft geen wettelijke status, maar biedt wel een luisterend oor en discretie. Het kan daarnaast helpen om oplossingen te zoeken. In tegenstelling tot de wettelijk verplichte vertrouwenspersoon, heeft het VA geen formele rol in procedures. In kleinere organisaties kan dezelfde persoon beide functies vervullen, maar het is belangrijk om duidelijke afspraken en communicatie te hebben over de verschillende rollen.

3. Training en Bewustwording

Organiseer trainingen voor al het personeel over grensoverschrijdend gedrag. Leer medewerkers hoe ze situaties kunnen herkennen, hoe ze op een gepaste manier kunnen ingrijpen en hoe ze slachtoffers kunnen ondersteunen. Besteed aandacht aan het trainen van barpersoneel, security en andere medewerkers die in direct contact staan met het publiek. Voor die trainingen kan je terecht bij onder andere Punt vzw, Flow Gent en Brussels By Night.

Je kan er ook voor kiezen om een care team in te schakelen om een oogje in het zeil te houden op je evenementen. Leden van zo’n care team hebben een sociale, aanspreekbare en niet-autoritaire functie. Ze heten bezoekers welkom, en maken hen attent op de gedragscode. Tijdens het evenement kunnen bezoekers bij hen terecht als ze te maken krijgen met grensoverschrijdend gedrag. Ook daarvoor kan je bij verschillende organisaties terecht zoals LEDA, Flow Gent, Burenhinder, Nachtplan en Brussels By Night.

4. Creëren van Safe(r) Spaces

Maak van evenementenlocaties Safe(r) Spaces waar mensen zich zo veilig mogelijk kunnen voelen. Communiceer duidelijk dat grensoverschrijdend gedrag niet wordt getolereerd en dat er maatregelen zijn om slachtoffers te beschermen. Besteed aandacht aan de inrichting van ruimtes: zorg voor voldoende verlichting, overzichtelijke ruimtes zonder afgelegen hoekjes, en duidelijk zichtbare nooduitgangen. Overweeg om een care team aanwezig te hebben op evenementen. Zorg ervoor dat dit team goed getraind is in het omgaan met meldingen van grensoverschrijdend gedrag en het bieden van ondersteuning aan slachtoffers.

5. Samenwerking en brede aanpak 

Werk samen met andere organisaties, zoals Sensoa en Engagement Arts, om expertise te delen en best practices te ontwikkelen. Sluit je aan bij initiatieven zoals We Care A Lot, die zich inzetten voor een veiligere festivalomgeving. Erken dat grensoverschrijdend gedrag een maatschappelijk probleem is dat een brede aanpak vereist. Werk samen met scholen, jeugdverenigingen en andere organisaties om bewustwording te creëren en gedragsverandering te bevorderen. 

Iedereen helpt mee

Hoewel organisaties een belangrijke verantwoordelijkheid dragen, heeft iedereen een rol te spelen in het creëren van een veiligere omgeving. Zo is het omstanderprincipe heel belangrijk. Grijp in als je getuige bent van grensoverschrijdend gedrag. Soms zijn slachtoffers niet in staat om voor zichzelf op te komen.  

Wie zelf slachtoffer is van grensoverschrijdend gedrag, kan afhankelijk van de situatie bij de volgende instanties terecht:  

Politie en hulpdiensten 

Als er sprake is van een strafbaar feit of een noodsituatie, kan je altijd aangifte doen bij de politie. Bij ernstige situaties, zoals fysiek geweld of seksuele misdrijven, kunnen hulpdiensten betrokken worden voor directe medische zorg. 

Zorgcentrum na seksueel geweld 

De Zorgcentra na Seksueel Geweld bieden gespecialiseerde hulp voor slachtoffers van seksueel geweld. Hier kan je terecht voor medische zorg, psychologische begeleiding en juridische ondersteuning. De zorgcentra staan klaar om slachtoffers te helpen zonder dat er direct aangifte bij de politie nodig is. De centra helpen ook met het verzamelen van bewijsmateriaal, mocht je op een later moment alsnog aangifte willen doen. Meer info vind je op hun website.

Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag

Bij het Vlaams Meldpunt kan iedereen terecht die zelf iets heeft meegemaakt of die weet heeft van grensoverschrijdend gedrag, evenals vermeende plegers. Een medewerker luistert naar je verhaal en zoekt mee naar antwoorden op je vragen. Het is vooral gericht op herstelbemiddeling tussen personen, maar er wordt ook doorverwezen naar andere instanties als dat nodig is, zoals de politie of het zorgcentrum na seksueel geweld. 

Engagement Arts

Engagement Arts is een platform dat specifiek gericht is op de kunst- en cultuursector, waaronder de muzieksector. Dit initiatief biedt ondersteuning aan mensen in de cultuursector die slachtoffer zijn van grensoverschrijdend gedrag, zoals seksuele intimidatie en machtsmisbruik. De organisatie biedt vertrouwelijke gesprekken, advies, en informatie over mogelijke stappen die je kan nemen, inclusief juridische ondersteuning en begeleiding bij het melden van incidenten. Meer info vind je op hun website.

Punt VZW

Als je als slachtoffer van seksueel geweld niet meteen weet waar je hulp kan zoeken, kan je terecht bij Punt VZW. De organisatie kijkt samen met jou wat je behoeften zijn en verwijst je door naar de geschikte hulpverlening. Ook voor juridisch advies kan je er terecht. Daarnaast organiseert de vzw praatgroepen voor lotgenoten onder begeleiding van een hulpverlener en ervaringsdeskundige. Meer info vind je hier.

Vertrouwenspersoon en meldpunt

Bij heel wat organisaties is er een vertrouwenspersoon waar je als artiest of personeel terechtkan. Vaak is dat een extern persoon. Bezoekers kunnen op verschillende evenementen terecht bij een meldpunt. 

Hulplijnen en praatgroepen

Er zijn verschillende laagdrempelige hulplijnen waar je je verhaal kan doen. Denk maar aan nupraatikerover.be en Tele-Onthaal. Soms kan het helpen om met anderen te spreken met dezelfde ervaringen. Op de website van Trefpunt vind je een overzicht van de verschillende lotgenotengroepen bij jou in de buurt.