Werknemers

Als werknemer (of je nu kunstenaar bent of als bediende werkt bij een bedrijf) krijg je deze bescherming door sociale bijdragen te betalen op je loon. Sociale zekerheid is dus eigenlijk een solidaire bijdrage voor het moment dat je zelf even niet kan werken en tegelijk ook een bijdrage voor alle andere niet-werkenden (werklozen, langdurig zieken, gepensioneerden, …). Solidair zijn met je medemens dus.

De bijdrage ligt in België vrij hoog, maar daartegenover staat dan ook een goed uitgebouwd vangnet voor iedereen die even met een tegenslag te kampen heeft. Als werknemer betaal je 13,07% van je brutoloon aan sociale zekerheidsbijdragen. Je werkgever houdt dat automatisch af van je brutoloon en stort het bedrag door naar de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ). Daarnaast betaalt ook je werkgever sociale zekerheidsbijdragen: minstens 25% bovenop je brutoloon (vandaar de hoge lasten op arbeid in ons land). Werkgevers die een kunstenaar in dienst nemen voor artistieke prestaties, krijgen een korting op de bijdragen die ze moeten betalen.

Als werknemer bouw je door het betalen van die bijdrage rechten op voor:

• pensioen

• verzekering tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten

• geneeskundige verzorging en uitkering bij ziekte

• uitkering bij werkloosheid;

• gezinsbijslagen (o.a. kinderbijslag)

• jaarlijkse vakantie

Zelfstandigen

Ook als zelfstandige betaal je sociale bijdragen via de verplichte aansluiting bij een sociaal verzekeringsfonds. Per kwartaal betaal je een voorlopige bijdrage op basis van de netto inkomsten die je drie jaar geleden verdiende. Op het moment dat de administratie over de gegevens van het desbetreffende kwartaal beschikt (doorgaans na 2 jaar) worden deze voorschotten verrekend met je effectieve inkomsten van dat kwartaal, en ken je het definitieve bedrag aan sociale zekerheid dat je moet betalen. Het gaat over de netto beroepsinkomsten, dus na aftrek van de gemaakte kosten. Als je verwacht in een periode aanzienlijk meer of minder te verdienen dan drie jaar geleden, kan je je voorschotten laten aanpassen.  

Als je start als zelfstandige betaal je de eerste 3 jaar voorlopige forfaitaire bijdragen (omdat er nog geen basis is om de voorschotten op te berekenen.) De minimumbedragen die je per kwartaal moet betalen worden jaarlijks geïndexeerd en zijn anders voor zelfstandigen in hoofdberoep en zelfstandigen in bijberoep:

• Zelfstandige in hoofdberoep: € 864,15 (bedrag 2024)

• Bijberoep en student-zelfstandige: € 95,60 (bedrag 2024)

Een zelfstandige die zijn of haar inkomen in de eerste vier kwartalen laag inschat kan genieten van korting op de sociale bijdragen. Afhankelijk van je ondernemingsloket komen er nog enkele percenten beheerskosten bovenop die voorlopige bijdrage. Als je weet dat je definitieve inkomen als zelfstandige in bijberoep niet boven de grens van € 1.865,45 (bedrag 2024) zal liggen, dan kan je zelfs een vrijstelling van voorlopige bijdragen aanvragen. 

Van zodra de administratie over je correcte gegevens beschikt (na 2 jaar) gaan ze bekijken hoeveel forfaitair voorschot je al hebt betaald, en wordt dat verrekend met je werkelijke netto-inkomsten om je definitieve bijdrage te bepalen. Zelfstandigen betalen altijd een minimumbijdrage (zie de forfaits hierboven). Een volledig overzicht van de (grens)bedragen vind je terug op de site van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid voor Zelfstandigen (RSVZ). 

Let op: als je een goed jaar/kwartaal hebt, zal je kwartaalbijdrage ook een pak hoger liggen, dus hou daar rekening mee en laat eventueel je voorschotten aanpassen!

Als zelfstandige bouw je niet dezelfde rechten op dan als werknemer. De werkloosheidsuitkering bestaat bijvoorbeeld niet voor zelfstandigen. De uitkeringen die je wel kan krijgen liggen ook een pak lager. Een zelfstandige in bijberoep bouwt zelfs géén rechten op, aangezien hij geacht wordt om bescherming op te bouwen met de bijdragen die hij betaalt op zijn hoofdberoep. Een zelfstandige in hoofdberoep bouwt volgende rechten op:

• pensioen

• geneeskundige verzorging en uitkering bij ziekte

• gezinsbijslagen (o.a. kinderbijslag)

• tijdelijke inkomensvervangende vergoeding en behoud van rechten bij faillissement (ten hoogste 12 maanden)

Vrijstellingen

Je betaalt niet op alle soorten vergoedingen die sociale bijdragen. Dat betekent dan ook dat je in sommige gevallen geen sociale bescherming opbouwt:

• Kostenvergoedingen (zowel reële als forfaitaire) zijn vrijgesteld van sociale bijdragen. Let op: laat je je voor je artistieke prestaties uitbetalen met de amateurkunstenvergoeding (AKV), dan bouw je dus geen sociale rechten op! 

• Ook bij inkomsten uit auteursrechten worden geen sociale bijdragen betaald, tenzij de drempel van € 73.070 (inkomstenjaar 2024) overschreden wordt.

• Jobstudenten die maximum 600 uur werken worden ook vrijgesteld. Dit kan je eenvoudig bijhouden worden via de student@work-applicatie.

• Een student-zelfstandige betaalt geen sociale bijdragen zolang die minder verdient dan € 8.430,73 (bedrag 2024). Verdien je iets meer? Tot € 16.861,46 (bedrag 2024) betaal je dan verminderde sociale bijdragen en daarboven betaal je sociale bijdragen zoals zelfstandigen in hoofdberoep.

• Wanneer je eenmalig of toevallig iets bijverdient, kan dit aanzien worden als occasioneel inkomen en wordt je vrijgesteld van sociale bijdragen. 

• Heb je het geluk om een prijs te winnen, dan moet je daar in de meeste gevallen ook geen sociale bijdragen op betalen.